EKONOMİ 101 -PİYASA-KUMANDA-KARMA-TALEP-ARZ-(MONO-OLİGOPOL)-TEKELCİ-AZALAN VERİM-FAKTÖR-ENFLASYON-FİYAT-TÜKETİM-

https://twitter.com/kanaryamfenerli _/\/\____________/\/\_____________ KANARYAM █▓▒░▒▓█ FENERLİ ¯¯¯¯¯¯\/\/¯¯¯¯¯¯¯¯¯\/\/¯¯¯¯¯¯¯¯¯ Üretim Faktörleri 1-Emek: Mal ve hizmet üretmek için gerekli fiziksel ve zihinsel çalışmalardır. 2-Sermaye: Diğer malları üretmek için kullanılan makine ,araçlar ve fabrikalardır 3-Toprak: Tüm doğal kaynakları ifade eder. Fırsat (Alternatif) Maliyet: Bir kararı uygularken vazgeçilen bir başka karardır. Parasal Maliyet: Bir malı almak için vazgeçilen TL miktarıdır. Marjinal Dönüşüm Eğrisi: Bir maldan bir birim daha fazla üretebilmek için öteki maldan ne kadar fedakarlık etmek gerektiğini gösteren orandır.*Üretim imkanları sınırı eğrisine çizilen teğetin eğimi fırsat maliyeti yani marjinal dönüşüm oranını verir. Alternatif İktisadi Sistemler 3 temel soru: 1- Ne 2- Nasıl 3- Kimin için üretilecek 1-Piyasa Ekonomileri:Neyin , nasıl ve kimler için üretileceği sorularına birbirinden bağımsız hareket eden tüketiciler,üreticiler,devlet ve diğer organizasyonların kararlarına bağlı olarak cevap bulunan ekonomik sistemlerdir.fiyat sistemi de denir. 2-Kumanda Ekonomileri:temel ekonomik sorulara ilişkin kararları merkezi otorite(devlet) verir. Fiyatları belirler 3-Karma Ekonomiler:Kamu mülkiyeti ve özel mülkiyetin,piyasa ekonomisi ve piyasa ekonomisine devlet müdahalesinin,fiyat mekanizması ve planlamanın farklı ölçeklerde bir araya getirilmesiyle çalışan ekonomik sistemdir. Fayda: Bireyin tüketilen mal ve hizmetten elde edeceği memnuniyettir -Toplam fayda: Belirli bir zaman diliminde,bireyin diğer mal ve hizmetlerden olan tüketimi sabitken bir malın çeşitli miktarlarda tüketilmesi ulaşılan toplam tatmin düzeyidir TU ile gösterilir. -Marjinal fayda: Belirli bir zaman diliminde bir maldan bir birim daha fazla tüketilmesi sonucu toplam faydaya gelen değişmedir.MU -Azalan Marjinal Fayda: Bir malın ilave miktarları tüketildikçe elde edilen ek faydanın azalmasıdır(marjinal fayda) -Tüketici dengesi: fayda maksimizasyonu: Bir mal için harcanan bir birim paranın marjinal faydasını bir başka mala harcanan bir birim paranın marjinal faydasına eşit olduğu mal bileşimi tercihi maksimize eder. TALEP Diğer değişken sabitken belirli bir zaman diliminde piyasada tüketicinin değişik fiyat düzeyinde satın alamaya hazır olduğu mal veya hizmet miktarıdır.(d)sembolüdür.Talep Fonksiyonu: Xd=f (Px,Pc,Ps,I,E,N,Z) Xd= talep edilen x malı,Px= x malının fiyatı,Pc= tamamlayıcı malların fiyatları,Ps=ikame malları fiyatları,I=tüketici geliri, E=tüketici beklentileri, N=tüketici sayısı, Z=zevk ve tercihler Bireysel talep: Belirli bir zaman içinde bir mala ve bu malın değişik fiyatlarına karşı bir tüketicinin satın almak istediği mal miktarına kişisel talep adı verilir. Talep Kanunu: Bir malın satın alınmak istenen miktarı ile fiyatı arasındaki ters yönlü ilişkidir. a-İkame Etkisi: Bir malın fiyatındaki artışın söz konusu malın diğer malların fiyatına göre nispi fiyatının yükselmiş olmasından ötürü malın alım miktarının azalmasıdır. b-Gelir Etkisi: Diğer değişkenler sabitken bir malın fiyatının arttığı zaman gelir sabit bırakıldığı için gelirin satın alma gücü azalır ve bu nedenle satın alınmak istenen mal miktarının azalması durumudur. *Talep eğrisi fiyat (Px) ve talep (Xd) miktarı arasındaki negatif ilişkiden dolayı aşağı doğru eğimlidir. Nedeni: 1-gelir etkisi -2-ikame etkisi -3-azalan marjinal fayda ilkesi Talebin Değişmesine (Kayması) Yol Açan Faktörler: 1-Tüketici gelirindeki değişmeler a)Normal Mal:Gelir arttığında talebi artan mallardır b)Düşük Mal::Gelir arttığında talebi azalan mallardır. 2-İlişkili malların Fiyatındaki Değişmeler a)Tamamlayıcı Mallar:Birinin fiyatı düşerken diğerinin talep miktarı artıyorsa b)ikame Mallar:ilişkili mallardan birinin fiyatındaki artış diğer malın talep miktarında artışa neden olduğu mallardır. 3-Zevk ve tercihlerdeki değişmeler, 4-Tüketici beklentileri, 5-Piyasadaki tüketicilerin sayısı. Talebi eğrisini SAĞ’ a kaydıran Etmenler (Talep Artışı)-- Talebi eğrisini SOL’ a kaydıran Etmenler(Talep Azalışı) 1-Normal mallarda tüketici gelirinin artması 1-Normal mallarda tüketici gelirinin azalması Düşük mallarda tüketici gelirinin azalması Düşük mallarda tüketici gelirinin artması 2-Tamamlayıcı malın fiyatının düşmesi, 2- Tamamlayıcı malın fiyatının yükselmesi İkame malın fiyatının artması İkame malın fiyatının düşmesi 3-Zevk ve tercihlerin ilgili mal lehine yönelmesi 3-Zevk ve tercihlerin ilgili mal aleyhine yönelmesi 4-Fiyatın gelecekte yükseleceği beklentisi 4-Fiyatın gelecekte düşeceği beklentisi 5-Tüketici sayısının artması 5-Tüketici sayısının azalması Arz: Diğer değişkenler sabitken,belli bir zaman diliminde piyasada üreticilerin değişik fiyat düzeylerinde satmaya hazır oldukları mal ve hizmet miktarıdır. Arz Fonksiyonu:Xs=f (Px,Pg,Py,T,E,Tg,SG,Nf) Xs=arz edilen x malı miktarı,Px=x malının miktarı,Pg=girdi(üretim faktörü),Py=diğer malların fiyatlar,T=teknoloji, E=Beklentiler,Tg=vergiler,G=sübvansiyonlar, Nf=firma sayısı ARZ Arz Kanunu: Bir malın satılmak istenen miktarıyla fiyatı arasındaki doğru yönlü ilişkidir.*bir malın fiyatı arttıkça arz miktarı artar,fiyatı düştükçe arz miktarı da düşer. ARZ ’ın Değişmesine (Kayması) Yol Açan Faktörler: 1- Kullanılan girdilerin fiyatının(üretim maliyeti) 2- Teknoloji ve verimlilik, 3- Vergiler ve Sübvansiyonlar, 4- Diğer malları fiyatları 5- Üreticilerin beklentileri, 6- Endüstrideki firmaların sayısı ARZ eğrisini SAĞ ’a kaydıran Etmenler (Arz Artışı) - ARZ eğrisini SOL ’a kaydıran Etmenler(Arz Azalışı) 1-Girdi fiyatlarının düşmesi 1- Girdi fiyatlarının yükselmesi malın fiyatının yükselmesi 2-Diğer malların fiyatının düşmesi 2-Diğer malların fiyatının yükselmesi 3-teknolojik gelişme(üretkenlikte artış) 3-teknolojik gerileme(üretkenlikte azalış) 4-vergilerin azalması ve sübvansiyonların artması 4-vergilerin artması ve sübvansiyonların azalması 5-Fiyatın düşeceği beklentisi 5-Fiyatın yükseleceği beklentisi 6-firma sayısının artması 6-Firma sayısının azalması Talebi Değiştiren Faktörler Talep, bir malın değişik fiyat seviyeleri ile bu fiyat seviyelerinin her birinde talep edilecek miktar arasındaki ilişkiyi kuran bir kavramdır. Yani, talep edilen miktarlar fiyatın bir fonksiyonudurlar. Ancak bir malın talep edilen miktarını etkileyen, fiyat dışında, başka değişkenler de vardır. Ama bunlar ekonominin kısa döneminde sabit olarak varsayılırlar. Bu değişkenlerden herhangi biri değiştiği zaman da talep değişecektir. Bu değişkenler: i. Tamamlayıcı malların fiyatındaki değişim. Burada esas mal tamamlayıcı mal ilişkisi söz konusudur. Her mal ve hizmet için bu tür bir ilişki söz konusu değildir. Esas ma eğer bir tamamlayıcı mal ile desteklenmesi halinde tüketicisine hizmet verebiliyor ise, söz konusu olur. En tipik örnek, otomobil-benzin ilişkisidir. ii. Rakip malların fiyatlarındaki değişim. Gerçek hayatta başka malların fiyatları değişmekte ve bu da söz konusu malın talebini etkilemektedir. Bu durum karşısında malın taebinin ne yönde değişeceği ise söz konusu mal ve fiyatı değişen diğer mal arasındaki ilişkiye bağlıdır. Rakip malların (birbirinin yerine kullanılabilen mallar) fiyatının düşmesi bir malın talep edilen miktarının azalmasına, rakip malların fiyatlarının yükselmesi bir malın talep edilen miktarlarının artmasına neden olur. Tamamlayıcı malların (birlikte kullanılan mallar) fiyatının artması bir malın talep edilen miktarının azalmasına, aksi ise malın talep edilen miktarının artmasına neden olur. iii. Tüketicinin parasal veya nominal gelir seviyesi. Gelirdeki bir artış malın talebini artırırken, yine gelirdeki bir düşüş de talebi düşürecektir. iv. Toplumun ortak beğeni ve alışkanlıklarındaki (zevklerdeki) değişiklikler. Burada zevk sözü, tüketicinin tercihlerini anatmak için kullanılmaktadır. Tüketicinin zevklerinin veya tercihlerinin deği k mesi malların tüketici gözündeki önem sıralarının deği l mesi demektir. Bu noktada tüeticinin gelecekle ilgili bekleyişlerine de dokunabiiriz. Bir malın gelecekteki fiyatları ile ilgili bekleyişleri tüketicinin bugünkü talebini etkileyebilir. A) Talebin Fiyat Esnekliği: Bir malın talep edilen miktarının bu malın fiyatı karşısındaki ölçüsüdür.(Ed) 1) Nokta Talep Esnekliği: Talep eğrisi üzerindeki bir noktaya ilişkin esneklik değeridir. 2) Yay Esnekliği: Talep eğrisi üzerindeki iki nokta arası için hesaplanan ortalama esneklik değeridir.Ark esnekliği yada ortalama esnekliği de denir. a) Talebin Fiyat Esnekliğinin Yorumu Ed=0 ise TAM İNELASTİK TALEP Ed )1 ise ESNEK TALEP ,Ed ( 1ise İNELASTİK(esnek olmayan) TALEP , Ed=1 ise BİRİM ESNEK TALEP, Ed= **ise TAM ESNEK TALEP b) Fiyat Esnekliği ve Toplam Hasılat ESNEKLİK Fiyattaki Düşüşün Hasılata Etkisi Fiyattaki Artışın Hasılata Etkisi Ed ( 1 ise Hasılat düşer Hasılat Artar Ed=0 ise Hasılat değişmez Hasılat DEĞİŞMEZ Ed ) 1 ise Hasılat artar Hasılat Azalır Fiyat Esnekliği ve Toplam Hasılatını Etkileyen Faktörler 1) Ürün için ikame edilebilirlilik derecesi (inelastik) 2) İki ürünün tüketici bütçelerindeki önemi (yüksek esneklik) 3) Fiyat değişmelerinin geçici ve sürekli olması 4) Malın tatmin ettiği ihtiyacın niteliği (zorunlu ve lüks mal) 5) Kısa ve uzun dönemde esneklik (uzun dönemin talep fiyat esnekliği) B) Talebin Gelir Esnekliği: Gelir esnekliği,parasal gelirde yüzde bir oranındaki bir değişiklik sonucu talep miktarında oluşan yüzde değişimidir. Eı ) 0 ise (pozitif) normal mal Eı ( 0 ise (negatif) düşük mal C) ÇAPRAZ TALEP ESNEKLİĞİ: Bir malın fiyatındaki değişmenin bir başka malın talep miktarında neden olduğu yüzde değişmeye ilişkin ölçüttür. Edc ( 0 (negatif)tamamlayıcı mallar Edc ) 0 (pozitif)ikame mallar Arzı Etkileyen Faktörler Tıpkı talepte olduğu gibi, arz edilen miktarlar fiyatın bir fonksiyonudurlar. Ancak bir malın arz edilen miktarını etkileyen, fiyat dışında, başka değişkenler de vardır. Ama bunlar ekonominin kısa döneminde sabit olarak varsayılırlar. Arzı etkileyen faktörler: i. Maliyetleri değiştirebilecek herşey arzı etkileyebilir. Üretim teknolojisinin değişmesi, faktör fiyatlarındaki değişimler ve benzeri değişkenler söz konusu malın maliyetine etki edebilecekleri için arzın değişmesine neden olabilmektedirler. ii. Teknolojideki Değişim: Eğer bir üretim yapısı emek yoğun teknolojiden, sermaye yoğun teknolojiye geçmiş ise, bu durum aynı miktarda malın daha kısa bir zaman dilimi içerisinde ve daha düşük bir maliyetle üretilmesi anlamına gelir. Bu nedenle, emek yoğun teknolojiden sermaye yoğun teknolojiye geçiş, arz miktarını olumlu yönde etikeleyecektir. iii. Herhangi bir malın arzını bazı özel sebepler de (diğer değişkenler) değiştirebilir. Bir sektörde grev kararı alınması, doğal afetler, enerji darboğazı veya döviz darboğazı bunlara örnektir. Tarım ürünlerinin arzı üzerinde hava şartlarının etkisi büyüktür. Devletin bazı kurallar koyması, veya bazı kurallarda değişiklik yapması da bir malın arzını etkileyebilidiği gibi, firmaların gelecekle ilgili bekleyişleri de arzı değiştirebilir. Arz Esnekliği: Bir malın arz edilen miktarındaki yüzde değişiminin fiyatındaki yüzde değişimine oranıdır ES=0 ise TAM İNELASTİK ARZ , Es=1 ise BİRİM ESNEK ARZ, Es( 1 ise İNELASTİK ARZ, Es) 1 ise ESNEK ARZ 1) Firmaların gelirini üretime ayarlayabilme derecesidir 2) Firmaların gelecekteki bekleyişleridir (fiyat değişmeleridir) KISA DÖNEMDE KAR MAKSİMİZASYONU 1-Toplam Gelir - Toplam Maliyet Yaklaşımı Firmanın toplam maliyeti ile toplam geliri arasındaki farka toplam kar adı verilir. Ekonomik kar söz konusudur. TP= TR –TC / toplam kar = toplam gelir- toplam maliyet TR > TC ise ; firma ekonomik kar elde eder TR < TC ise ; firma zarar eder TR = TC ise ; firma başa baş noktasındadır 2-Marjinal Maliyet - Marjinal Gelir Yaklaşımı MR > MC ise ; firmanın üretimi artırması gerekir.MR< MC ise ; firmanın üretimi azaltması gerekir. MR= MC ise ; firma kısa dönemde karının maksimum yapan üretimi belirler .bu üretim düzeyinde MC eğrisi artan bir seyir izlemektedir. 3-Fiyat Maliyeti P > ATC ise ; firma normal üstü kar elde etmiştir.P < ATC ise ; firma zarar eder.P = ATC ise ; firma sadece normal kar elde etmiştir. Kapanma Noktası : Ürünün fiyatının ortalama değişken maliyete eşit olduğu düzeyine denir. Firmanın Kısa Dönem Arz Eğrisi: Marjinal Maliyet (MC) eğrisinin ortalama değişken maliyet (AVC) eğrisinin üzerinde kalan kısmıdır. EKSİK REKABET PİYASALARI 1- MONOPOL (TEKEL ) PİYASASI 2- TEKELCİ REKABET PİYASASI 3- OLİGOPOL PİYASASI A)-MONOPOL (TEKEL) PİYASASI: Bir endüstride tek firmanın bulunduğu bir piyasa türüdür. a) Yasal Tekeller: Devlet tarafından verilen imtiyazlarla belirli bir ürünün veya hizmetin üretilmesi işlemlerinin bir firmaya verilmesi diğerlerini ise engellemesidir. b) Patent ve Lisanslar: Patentler belli bir süre verilir ve bu dönemde başka firmalar pazara giremez.Bazı piyasalarda devlet tarafından verilen lisanlarda başka firmaları engeller. c) Doğal Tekeller: Faaliyetin tek bir firmanın elinde olabileceği ölçek ekonomilerine sahip olması tekeli. Üretimi çok büyük sermaye gerektirir. Su , doğalgaz d) Hammadde ve Kaynaklarına Sahip Olma: Piyasaya girebilmek için gerekli olan bir kaynağı, tekelci firma tamamen sahiptir. Eti bank Alüminyum kaynaklarına sahip FİYAT FARKLILAŞMASININ TÜRLERİ 1-Birimler Arasında Fiyat Farklılaştırma: Tekelcinin her ürettiği her birim malı ayrı ayrı mümkün olan en yüksek fiyattan almak isteyene satmasıdır. TAM FİYAT FARKLILAŞTIRMASI da denir . 2-Miktar Arasında Fiyat Farklılaştırma : Tekelcinin belirli bir miktar için tek fiyat daha sonraki ek miktarlar için daha yüksek fiyatlar belirlemesidir. 2.DERECE FİYAT FARKLILAŞTIRILMASI da denir. 3-Alıcılar Arasında Fiyat Farklılaştırma: Tekelcinin farklı piyasalarda farklı farklı fiyat uygulaması veya aynı alıcı grubu içinde tüketicileri farklı bölümlere ayırıp ta farklı fiyatlar uygulamasıdır. TEKEL İLE TAM REKABET PİYASASININ FARKLILAŞTIRILMASI Her iki piyasada da denge MC= MR düzeyinde oluşmasına rağmen ,tekelci için denge noktasında fiyat; marjinal gelirden ve marjinal maliyetten büyüktür.(P>MR, P >MC ) Uzun dönemde tam rekabette ekonomik kar yoktur. Tekelde ise ; vardır. Tam rekabette fiyat düşük , üretim yüksek iken tekelde fiyat daha pahalı, üretim azdır. B) TEKELCİ REKABET PİYASASI Birbirinden bağımsız olarak hareket eden çok sayıda firmanın,farklı ürünleri sattığı piyasadır. 1-Birbirinden bağımsız hareket ede çok sayıda alıcı ve satıcı vardır 2-farklı satıcıların ürünleri farklılaştırılmıştır.gerçek yada görünüşte olabilir. 3-piyasaya giriş ve çıkış nispeten serbesttir. Tekelci Rekabet Piyasasında Kısa Dönem Dengesi: Tekelci rekabetçi firma marjinal gelirin(MR),marjinal maliyete(MC) eşit olduğu düzeyde karını maksimize eder. Tekelci Rekabet Piyasasında Uzun Dönem Dengesi: Piyasaya giriş çıkışlar serbest olduğu için,yeni firmalar piyasaya girerler.Bu durum piyasa arzını arttırır.sonuçta fiyatlar ortalama maliyete eşit oluncaya kadar düşer ve fiyat artar,maliyete eşit olur.ekonomik kar söz konusu olmaz. 3- OLİGOPOL PİYASA Birbiriyle rekabet eden az sayıda büyük firmanın her birinin üretimdeki değişmelerin piyasa fiyatını etkileyecek durumda olduğu piyasadır. 1-Az sayıda satıcı ve çok sayıda alıcı vardır. 2-Firmaların homojen veya farklılaştırılmış ürünler satmaları. 3-piyasaya girişi kısıtlayan önemli engellerin bulunması. Saf Oligopol: Homojen ürünlere sahip olan Farklılaştırılmış Oligopol: Homojen olmayan ürünlere sahip olan oligapol türdür. Oligapol Piyasasının Teorileri 1-Kartel Teorisi:Kartelde yer alan firmalar elde ettikleri karı arttırmak için üretim miktarının azaltıldığı ve ürün fiyatının arttırıldığı bir organizasyondur. 2-Fiyat Önderliği Teorisi:Piyasadaki lider konumunda sayılan bir firma fiyatları belirler ve diğer firmalar ona uyar. 3-Dirsekli Talep Teorisi:Oligapol piyasasındaki artan fiyatlar için fiyat katılığını açıklar.Firma fiyatlarını düşürürse rakipleri de düşürür ,arttırdığında rakipleri tepkide bulunmaz,bu durumda talep eğrisi piyasa düzeyinde dirsek yapar. 1-Tam Oligapol: Frmaları Bir grup olarak karı maksimize ettikleri oligapol türüdür. 2-Kısmi Oligapol: Firmaların karlarını bir grup olarak maksimize edemedikleri türüdür. a) Gizli Anlaşma: Rakip firmalar arasında direkt görüşme ve antlaşma vardır.istikrarı arttırır. b) İhtiyari işbirlikleri: Her firma kendi hareketine tepki olarak rakibinin tepkisini dikkate alır ve politikasını ona göre oluşturur. A) ÜRETİM İnsanların ihtiyaçlarını dolaylı yada doğrudan karşılayacak mal ve hizmetleri oluşturma çabasıdır. Firma: Üretimi gerçekleştiren ve bunların satışı konusunda karar veren ekonomik birimlerdir. İmalat: Hammadde veya yarı mamüllerin üretim süreci sonunda şeklini değiştirerek yeni bir mamül elde edilmesi sürecidir. Ürün : Üretim faktörlerinin üretim sürecine katılmasıyla elde edilen çıktıdır. ÜRÜN FONKSİYONU (Q*) Belirli bir dönemde kullanılan alternatif girdi bileşimlerinin olası maksimum çıktı ile ilişkilendirilmesidir. Q* = f (L,K,T,k) Sabit Girdi : Ürün miktarındaki değişme karşısında belirli bir süre için miktarı değişmeyen girdidir. (bira) Değişken Girdi: Arzu edilen üretim düzeyine göre miktarı değişmeyen girdidir. (EMEK.HAMMADDE) Kısa Dönem: Üretim faktörlerinden sadece birinin değişmesine imkan tanıyan süredir. Uzun Dönem: Kullanılan tüm girdilerin değiştirilebildiği süredir. B) Kısa Dönem Üretim Kavramları 1- Toplam Fiziki Ürün ; (TPP) : Değişken girdi miktarının arttırılmasına bağlı olarak elde edilen çıktıdır. 2-Ortalama Fiziki Ürünü ; (APP) : Bir birim emek için elde edilen ürün miktarıdır.Emek verimliliğiyle anlatılmak istenen Ortalama Fiziki Üründür. APP = TPP/L 3-Marjinal Fiziki Ürün (MPP): Emek miktarındaki bir birimlik değişmenin toplam ürün miktarında meydana getirdiği değişmedir. Bu kavrama aynı zamanda emeğin marjinal verimliliği de denir. (MP) TOPLAM, ORTALAMA VE MARJİNAL FİZİKİ ÜRÜN İLİŞKİLERİ TPP maksimumken MPP 0 dır. TPP artan miktarda artarken MPP artar. TPP azalan miktarda artarken MPP azalır. TPP azalırken MPP negatiftir. MPP eğrisi APP eğrisinin maksimum olduğu noktada keser.MPP = APP maks.MPP > APP ise ; APP artar MPP < APP ise ; APP azalır AZALAN VERİMLER YASASI Diğer üretim faktörleri sabitken bir üretim faktörünün üretimde kullanılan miktarının arttırılması durumunda her ilave birimin sağladığı ürün miktarının azaldığını ifade eden ilişkidir. C) Uzun Dönemde Üretim Tüm girdi miktarlarını değişmesini ölçek ve ölçeğin verimi kavramlarını da beraberinde getirmektedir. Ölçeğin verimi : Bütün üretim girdilerinin aynı oranda arttırılması durumunda ürün miktarının hangi oranda değişeceğini ifade eden ölçüttür. 1) Ölçeğe göre sabit verim : Girdilerdeki artış oranı ile ürün miktarındaki artış oranının aynı olması durumudur. 2) Ölçeğe göre artan verim : Üretimdeki artışın oransal olarak girdilerdeki artışlardan yüksek olmasıdır. 3) Ölçeğe göre azalan verim : Ürün miktarındaki artış oranının girdilerdeki artış oranından düşük olmasıdır. Marjinal Ürün Değeri: Bir girdinin marjinal fiziki ürünü ile ürününü piyasa fiyatının çarpımı ile bulunur ve marjinal ürününün artışı sonucu elde edilecek geliri gösterir. MRP = MPP x Px, MRP > P ise firma girdiyi fazla kullanır, MRP < P ise girdi kullanımı azalır, MRP = P ise optimal girdi kullanım düzeyidir. Emek girdisi için ise ; MRP = W (ücret) D) MALİYETLER Açık maliyetler: Üretim faktörlerini elde etmek için yapılan gerçek ödemelerdir. Muhasebeleştirilmiş maliyette denir. Örtük maliyetler: Gerçekte ödeme yapılmayan ancak bir alternatiften vazgeçilmesi nedeniyle oluşan maliyettir. Fırsat maliyetleri de buna dahildir. E ) KISA DÖNEM ÜRETİM MALİYETLERİ TOPLAM MALİYETLER 1-Değişken Maliyet : (VC) Üretim miktarı ile birlikte değişen maliyetlerdir. Hammadde, emek girdileri 2-Sabit maliyet : (FC) Üretim maliyetleriyle ilişkisi olmayan maliyetlerdir .Bina vergisi 3-Toplam maliyet : (TC) Sabit ve değişken maliyetin toplamıdır.TC = VC+FC ORTALAMA MALİYETLER 1-Ortalama Sabit Maliyet (AFC ): Firmanın birim üretim başına düşen sabit maliyetidir. AFC=FC/Q 2-Ortalama Değişken Maliyet (ABC): Firmanın birim üretim başına düşen değişken maliyetidir. ABC= VC/Q 3-Ortalama Toplam Maliyet (ATC) : Firmanın birim üretimi başına düşen toplam maliyetidir. ATC=TC/Q MARJİNAL MALİYET (MC) : Firmanın üretimi bir birim artırması sonucu toplam maliyette oluşan değişmedir. MC=^TC/^Q MC eğrisi AVC ve ATC eğrilerini minimum noktalarında keser. AFC eğrisi başlangıçta hızla azalır daha sonra azalış hızı yavaşlar bundan dolayı AVC ve ATC eğrileri birbirini hiçbir zaman kesmez . F) UZUN DÖNEM MALİYETLER (LRAC) Uzun dönem maliyet eğrisi kısa dönem maliyet eğrisini kapsayan ve kısa dönem maliyet eğrilerine sadece minimum noktalarında teğet olan eğridir. U biçiminde önce artan sonra sabit ve sonrada azalan ölçek ekonomisidir. G) KÂR KAVRAMI Ekonomik Kar : Elde edilen toplam hasılatın toplam fırsat maliyetini aşan kısmıdır. Ekonomik Kar = Toplam Hasılat – Kullanılan tüm girdilerin toplam fırsat maliyeti Ekonomik Kar = Toplam Hasılat – (Açık + Örtük maliyetler ) Muhasebe Karı = Toplam Hasılat – Açık maliyetler A) TAM REKABET PİYASASI Hiçbir firmanın sattığı ürünün fiyatı üzerinde tek başına kontrol gücünün olmadığı bir piyasadır. Özellikleri 1-piyasada çok sayıda alıcı ve satıcı vardır 2-her firma homojen bir ürün üretir ve satar 3-alıcı ve satıcılar tam bilgiye sahiptir 4-firmalar kolaylıkla piyasaya girip çıkarlar KISA DÖNEMDE KAR MAKSİMİZASYONU 1-Toplam Gelir - Toplam Maliyet Yaklaşımı Firmanın toplam maliyeti ile toplam geliri arasındaki farka toplam kar adı verilir. Ekonomik kar söz konusudur. TP= TR –TC / toplam kar = toplam gelir- toplam maliyet TR > TC ise ; firma ekonomik kar elde eder TR < TC ise ; firma zarar eder TR = TC ise ; firma başa baş noktasındadır 2-Marjinal Maliyet - Marjinal Gelir Yaklaşımı MR > MC ise ; firmanın üretimi artırması gerekir.MR< MC ise ; firmanın üretimi azaltması gerekir. MR= MC ise ; firma kısa dönemde karının maksimum yapan üretimi belirler .bu üretim düzeyinde MC eğrisi artan bir seyir izlemektedir. 3-Fiyat Maliyeti P > ATC ise ; firma normal üstü kar elde etmiştir.P < ATC ise ; firma zarar eder.P = ATC ise ; firma sadece normal kar elde etmiştir. Kapanma Noktası : Ürünün fiyatının ortalama değişken maliyete eşit olduğu düzeyine denir. Firmanın Kısa Dönem Arz Eğrisi: Marjinal Maliyet (MC) eğrisinin ortalama değişken maliyet (AVC) eğrisinin üzerinde kalan kısmıdır. A) FAKTÖR PİYASALARI Üretim faktörlerinin (işgücü,sermaye ve toprak)alınıp satıldığı piyasalardır Faktör Talebi: Faktörlere olan talebin özelliği türev talep olmasıdır. Türev Talep: Ekonomik birimlerin mallara olan doğrudan taleplerinin,bu malların üretiminde kullanılacak kaynaklara dolaylı olarak yarattığı taleptir. Faktör Talebini Etkileyen Etmenler 1-Talep edilen malın miktarı: Eğer bir mala olan talep artarsa,bu malı üretmek için kullanılan kaynaklara olan talepte artar. 2-Faktörün Verimliliği: Kaynakların verimliliği arttıkça kaynak talebi de artar.kaynak verimliliği: a) diğer kaynakların miktarı b) teknoloji c) diğer faktör fiyatları Otomasyon: İşgücü yerine makine kullanılmasıdır. MARJİNAL ÜRÜN GELİRİ (DEĞERİ): Ek faktör birimlerinin kullanılması sonucu firmaların toplam gelirinde ortaya çıkan artıştır. MRP= ^TC/^Q1 veya MFC=P1 . MRP>MFC ise faktör istihdam etmeye devam eder. MRP=MFC ise faktör alımını durdurur ve karını maksimize eder. Faktör Talep Esnekliği: Fiyat değişikliğinde,talep edilen faktör miktarının değişme oranını gösterir. FAKTÖR TALEBİ ETKİLEYEN ETMENLER 1)Malın Talep Esnekliği:Talep esnekliği ne kadar yüksekse faktör talep esnekliği de o kadar yüksek olur. 2)Marjinal Ürün Gelirinin Azalma Oranı: MRP yavaşça azalırsa faktör talep esnekliği de o kadar yüksek olur. 3İ)Faktör Maliyetinin Toplam Maliyet içindeki Payı: Bu pay arttıkça faktör talep esnekliği de artar. 4)Faktörler Arası İkame: İkame kolaylaştıkça faktör talep esnekliği artar. 5)Zaman: Zaman uzadıkça faktör talep esnekliği artar. FAKTÖR ARZI: Faktörün sahibinin sahip olduğu faktörü üretimde kullanması amacıyla kiraya verip vermemesi kararıdır. Geriye Dönük Arz Eğrisi: Faktör sahiplerinin belirli bir gelir düzeyine ulaşıncaya kadar faktör arz ettiklerini,bu gelir düzeyinden sonra faktör fiyatları artsa da faktör arzını arttırmadıklarını gösteren eğridir. Faktör Piyasasında Denge: Faktör arzını faktör talebine eşitleyen denge fiyatıdır. B) FAKTÖR GİDERLERİ 1) Ücret: İş gücünün kullanımı karşılığında ödenen bedeldir. a) Parasal Ücret: İşçilerin çalışmaları karşılığında saat başına haftalık yada aylık olarak aldıkları para miktarıdır. b)Reel Ücret: Bir kişinin parasal ücreti ile satın alabileceği mal ve hizmet miktarı 2) Faiz: Bir borç anlaşması ve onun satışı ile ilgili getiriyi ifade eder.sermayenin getiri oranıdır. a)Nominal Faiz oranı:Ölçülebilen ve günlük yaşamda karşılaşılan faiz oranıdır. b)Reel Faiz oranı:Beklenen enflasyon oranına göre düzeltilmiş faiz oranıdır. Reel Faiz oranı= Nominal Faiz oranı - Beklenen enflasyon oranı *Denge faiz oranı ödünç verilebilir fon arzı ve talebin eşitlendiği düzeyde belirlenir.*Faiz oranını farklılaşmasına neden olan temel unsurlar risk,vade,ve likiditedir. FAİZ ORANLARININ FAKLILAŞMASININ NEDENLERİ a)Risk: Risk arttıkça faiz yükselir b)Vade: Borcun geri ödeneceği süre uzadıkça faiz artar c)Likidite: Belli borç araçlarının paraya çevrilmesi zorlaştıkça risk ve faiz artar. 3)Rant: Toprak arzının toprak talebine göre sınırlı olması durumunda kullanım karşılığı ödenen bedeldir.toprağın arz eğrisi tam inelastik tir(sıfır esnekliğe sahiptir)İktisatçılar ekonomik rant kavramı üzerinde dururlar. Ekonomik Rant: Arzı sabit olan toprak ve diğer kaynakların karşılığında ödenen bedeldir.DENGE RANTI:Toprak arzının toprak talebine eşitlendiği düzeyde belirlenir. Pür Ekonomik Rant: Bir şeyi kullanmanın fırsat maliyeti sıfır ise , o şeye yapılan her ödemeye verilen addır. KURUMSAL MALLAR 1)Özel Mallar: Sadece satın alan için fayda sağlayan mallardır. 2)Dışsal Fayda Sağlayan Mallar: Satın alınan bir mal veya hizmetin bu mal veya hizmetin için herhangi bir bedel ödemeyen 3.kişilere fayda sağladığı mallardır. 3)Kurumsal Mallar: Toplumun tüm üyelerinin herhangi bir bedel ödemeden tüketebileceği ve bir kişinin tüketiminin bir başkasının tüketimine engel teşkil etmediği mallardır.özelliklerinden biri pek çok kişinin aynı anda malı tüketebilmesidir.İkincisi ise kamusal mallarda bedavacılık söz konusudur.ulusal güvenlik. Bedavacılık: Bir kişinin kamusal maldan fayda elde etmesine karşın ,kamusal malın finansmanından herhangi bir maliyet yüklenmekten kaçınmasıdır. DIŞSALLIK Karar vericilerin üretim veya tüketim faaliyetinden dolayı 3.kişilere yükledikleri maliyetler veya sağladıkları faydalardır. 1-Dışsallıklar hem üretici hem de tüketici tarafından meydana getirilebilirler. 2- Dışsallıklardan dolayı katlanılan maliyetler veya faydaları fiyatlandırmak zordur. 3-Kamusal mallar dışsallıkların özel bir türüdür.4- Dışsallıklar pozitif veya negatif olabilir. a) Negatif Dışsallık: Özel tüketim veya üretim faaliyetlerinin tüketici veya üretici tarafından ödenmeyen maliyettir. Marjinal Dışsal Maliyet (MEC):Mal ve hizmet üretimi ve tüketimindeki bir birimlik maliyetin diğer kişilere yüklediği maliyettir. Marjinal Sosyal Maliyet (MSC):Üretimin yarattığı marjinal özel maliyet ile marjinal dışsal maliyetin toplamıdır.MSC=MPC+MEC=MSB b) Pozitif Dışsallık: Bir malı veya hizmeti satın alan veya satanların yanında 3.kişilerinde fayda elde etmesidir. MSC=MPB+MEB=MSB DIŞSALLIKLARIN İÇSELLEŞTİRİLMESİ Marjinal özel fayda ve maliyetlerin marjinal sosyal fayda ve maliyetleri de kapsayacak şekilde belirlenmesi amacıyla üretici ve tüketici kararlarına dönük düzenlemelerdir. Düzenleyici Vergiler: Amacı bir mal veya hizmetin dışsal maliyetini marjinal özel maliyetine eklemektir. 1-Uygulaması sonucunda marjinal sosyal maliyet,marjinal sosyal faydaya eşittir2-Elde edilecek gelir bir yandan 3.kişilerin vergi yükünü azaltır,diğer yandan kamu hizmetleri için kullanılırsa dışsal maliyete sebep olanlar3.kişilere gelir transferi yapmış olur.Bu nedenle 3.kişilerin zararı azalır. SÜBVANSİYONLAR Düzenleyici vergilerin temeline dayanan negatif bir vergi olarak düşünülebilir.amaç tüketici ve üretici tarafından yapılan ödemeleri azaltmaktır.Pozitif dışsallık meydana getiren bir ekonomik faaliyetin marjinal dışsal faydasını içselleştirmek için kullanılır.Uygulaması tüketicinin ödediği fiyatı düşürür,bu tür uygulamada sübvansiyon miktarı mal veya hizmetin marjinal dışsal maliyetine eşittir. MİKRO İKTİSATTAN MAKRO İKTİSADA GEÇİŞ Büyük Bunalım: Çok büyük bir ekonomik daralmanın ve yüksek işsizliğin yaşandığı 1929’da başlayan 1930’lu yıllar boyunca devam eden süreçtir. *istihdamı belirleyen temel faktör taleptir.*ekonomiye devlet müdahalesi gereklidir.*ekonomide en etkili politika maliye politikasıdır. *ücretler esnek olmadığı için istihdamı belirlemede yeterli değildir. MAKRO İKTİSADIN İLGİ ALANI 1-İşsizlik ve İstihdam Düzeyi 2-Enflasyon 3-Üretim Artış Oranı 1- İŞSİZLİK VE İSTİHDAM DÜZEYİ İşsizlik: Çalışma istek ve kabiliyetine sahip olan ve cari ücret haddinde çalışmak isteyip de iş bulamayanların oluşturduğu istihdam düzeyidir. İstihdam: Çalışma ve gelir sağlama kararında olan bireylerin hizmetlerinden yararlanılmak üzere çalıştırılmasıdır. İşsizlik Oranı: Toplam işgücü içerisinde işsiz olanların oranıdır. a) Frisiyonel (Arızi) İşsizlik: Yer ve meslek değiştirme sırasında belirlenip olumsuz etkisi en az olan işsizlik türüdür.kısmi ve geçici bir işsizliktir. b) Konjonktürel İşsizlik.Üretim hacminde zaman zaman ortaya çıkan daralmaların yarattığı işsizliktir.yaygın işsizlik türlerinden biridir. c) Mevsimsel İşsizlik:Tarımsal yapılı ülkelerde görülen bir işsizlik türüdür. yaygın işsizlik türlerinden biridir. d) Bölge ve Sektör İşsizliği: Belli bir sektörün veya bölgenin çekici bir alan olmaktan çıkması durumunda sektörün üretiminin daralmasına bağlı olarak ortaya çıkan işsizliktir. e) Teknolojik İşsizlik: Uzun süre emek yoğun üretim metodu uygulanmaktan sermeye yoğun tekniklere geçilmesi durumunda bir kısım emeğin işsiz kalması ile ortaya çıkan işsizliktir. f) Yapısal İşsizlik: Ekonominin bütün sektörleri ile toplu ve devamlı olarak durgun bir düzeyde kaldığı dönemlerde ortaya çıkan işsizlik. g) Gizli İşsizlik: Belli bir üretim sektöründe istihdam edilenlerden bir kısmının faaliyetten çekilmesi durumunda üretim hacminde bir daralma meydana gelmemesi sonucu görülen işsizliktir 2- ENFLASYON Bir ekonomide fiyatlar genel düzeyinde ortaya çıkan artıştır. Hiperenflasyon: Fiyatlar genel düzeyinde çok hızlı artışların yaşadığı dönemdir. Ekonomik Büyüme: Ekonominin mal ve hizmet üretme kapasitesindeki artıştır. Üretim hacmindeki artış ve azalış şeklindeki kısa dönemi dalgalanmamalara konjonktür denir.Konjonktürün toplam üretimin azaldığı dönemine daralma (resesyon) toplam üretimin arttığı dönemine ise canlanma dönemi denir. FİYAT TEORİSİ A.Talep: İstek yada özlemin belirli bir satın alma gücüyle desteklenmesidir.Tüketicilerin; *belirli bir zamanda *belirli bir fiyat düzeyinde *satın alma durumdaki mal ve hizmet miktarıdır. A.1.Belirli bir fiyattan Talep: Bir mal ve hizmette söz konusu fiyatı ödemeye hazır olanların satın almak istedikleri mal miktarıdır.istem Pazar fiyatını belirleyen bir etken olmayıp aksine Pazar fiyatı tarafından belirlenen bir büyüklüktür. A.1.a.Talep Çizelgesi: Bir mal yada hizmetin farklı fiyatlar karşısında gösterdikleri satın alma tutumunu belirler.Fiyat düştükçe istem artar ancak fiyatın oluşması sadece isteme bağlı değildir.istem çizelgesi pazarda somutlaşan fiyatı göstermemekte sadece tüketici eğilimini belirlemektedir. A.1.b.Talep Yasası: Fiyatlarla satış miktarları arasındaki ters yöndeki ilişkiye denir.bu yasaya göre diğer koşullar sabit düşünüldüğünde bir mal yada hizmetin fiyatı düştüğünde o mal yada hizmete tüketicinin istem miktarı artar.ters olarak da fiyatlar yükseldikçe istem azalır. A.1.c.Talep Eğrisi: İstem yasasını koordinat eksenlerinde gösterilmesidir. A.1.d.Bireysel yada Pazar Talebi:pazardaki karar birimlerinin birinin belirli bir zamandaki istemleri bireysel istemdir.bireysel istemlerin toplamı ise pazar istemdir A.2.Talep miktarını etkileyen etmenler: *Pazar fiyatı *tüketici zevk ve alışkanlıkları *pazardaki tüketici sayısı *tüketicilerin gelir düzeyi * Malla ilgili öbür malların fiyatları *tüketicilerin pazarın gidişine yönelik tasarımları *moda yada teknolojik değişimler sıralanabilir. A.3.Talep Fonksiyonu: bir mal yada hizmetten satın alınmak istenen miktarlar ile bu miktarları belirleyen etmenler arasındaki karşılıklı ilişkidir. A.4.Talep Eğrisindeki Değişmeler: *eğrinin tümden yer değiştirmesi *eğri boyunca fiyatlardaki değişime koşut istem değişmeleridir. A.5.Talep miktarlarının fiyat değişimlerine karşı duyarlılığı istem esnekliğini belirler. B.Arz: belirli dönemde belirli düzeydeki fiyatlarla satışa arz edilen mal yada hizmet miktarlarını ifade etmektedir.sunumun gerçekleşmesi;malın pazara satılmak üzere getirilmesi ile olasıdır.satıcıların; *belirli zamanda *belirli bir fiyat düzeyinde *satmaya hazır oldukları mal ve hizmet miktarıdır. B.1.Belirli bir fiyattan Arz:bir ve hizmeti üreten yada elinde bulunduranların satmaya hazır oldukları mal miktarıdır B.1.a.Arz çizelgesi:fiyat düştükçe buna koşut olarak sunumun da düştüğü bilinmektedir yani fiyatlarla sunum arasında pozitif bir ilişki vardır.sunum çizelgesi;somutlaşan fiyatı göstermemekte sadece üretici eğilimini belirlemektedir. B.1.b.Arz yasası:belirli zamanda pazara sunumu yapılan mal ve hizmetler fiyatlara koşut olarak azalır yada çoğalır yani bir mal yada hizmetin fiyatı yükseldikçe o malın sunumu artar tersine fiyatlar düştükçe sunum miktarı azalır. B.1.c.Arz Eğrisi B.1.d.Bireysel yada Pazar Arz:pazarda belirli bir mal üreten tek bir işletmenin sunumu tekseldir.pazarda belirli bir fiyat düzeyinden aynı mal ve hizmeti üreten işletmelerin sunumu ise Pazar sunumu yada toplam sunumdur. B.2.Arzı etkileyen etmenler: *mal ve hizmet fiyatı *üretim kaynaklarının fiyatları *mal ve hizmetlerle ilgili öbür mal ve hizmet fiyatları *verimlilik ve maliyet *pazardaki üretici işletme sayısı *üretici işletmelerin fiyatlar üzerindeki tasarımları *moda ve teknolojideki değişimler B.3.Arz Fonksiyonu: bir mal ve hizmetten sunumu yapılan miktarlar bağımlı değişken,sunumu etkileyen etmenler bağımsız değişken kabul edildiğinde sunum fonksiyonu bağımlı değişken ile bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiyi açıklamaktadır. B.4.Arz Eğrisindeki Değişmeler B.5.Arz Esnekliği:fiyat değişmeleri karşısında sunumun duyarlılığı sunum esnekliğidir. C.Arz - Sunum Dengesi ve Pazar Fiyatının Oluşumu: İstem ve sunumun kesiştiği noktada Pazar fiyatı oluşmaktadır bu noktaya denge noktası denmektedir. TÜKETİM TEORİSİ Geleneksel talep kuramının amacı;tüketicilerin davranışlarını incelemektir.Tüketici harcamalarını yaparken en yüksek faydaya ulaşmak için bir plan yapmaktadır.bu kavram olarak “faydanın maksimizasyonu aksiyonu” dur.Faydanın karşılaştırılması 2 yaklaşımla olur; *Ordinal yaklaşım:faydanın ölçülemeyeceğini savunmaktadır.(tüketicinin malı seçerken en iyi faydalanacağı şekilde farklı malları sıraya koyabilmesinin olası olduğunu ancak sayısal değerler olmadığından marjinal faydanın ölçülüp mutlak rakamlarla ifade edilemeyeceğini savunmaktadır.) *Kardinal yaklaşım:faydanın ölçülebileceğini kabul ettiği için marjinal fayda kavramıyla ilgilenmektedir.tüketici farklı iki mal için arasında kıyas yapabilecek kadar bilgiye piyasa koşulları planlanan dönemdeki gelirin bilinmesi sayesinde sahiptir. Kardinal fayda kuramı ile ilgili varsayımlar; 1.Rasyonellik: Tüketici rasyonel olup kendi gelir durumuna göre faydasını maksimuma çıkartmaya çalışmaktadır 2.Kardinal Fayda: Fayda kardinal bir kavramdır ve malların faydaları ölçülebilir.bunun için en uygun ölçü de paradır. 3.Paranın marjinal faydasının sabitliği: Faydanın ölçülmesinde parasal birim kullanılıyorsa bu gereklidir. 4.Azalan marjinal fayda: Tüketici bir maldan fazla miktarda almaya başladığında marjinal fayda azalır 5.Malların toplam faydası tek tek mal miktarına bağlıdır. Marjinal fayda toplam faydadaki en son değişme olarak kabul edilebilir.çünkü bir malın tüketiminde en son yani toplam faydadaki değişme oranı bize marjinal bize marjinal faydayı verir. Marjinal fayda iki yasa ile açıklanır; *Birinci gassen yasasına göre:bir gereksinime doyum sağlayan maldan tüketilen miktar arttıkça her bir yeni birimden elde edilen doyum azalır ve tüketim devam ederse üst sınıra ulaşıldığında tüketim sabit bir değerde kalır. *İkinci gassen yasasına göre:tüketici maksimum doyuma ulaşmak için bütçesini gereksinimi olan mallar arasında öyle paylaştırmalıdır ki malların yararı eşit olsun.ayıca bir malın tüketilen bölümleri artarken marjinal faydası bu yasada da açıklandığı gibi azalır denebilir. --Her yeni birimin toplam faydaya yaptığı ilavenin azalışına “marjinal faydanın azalışı yasası” denir. --Bir çok kullanım alanına sahip bir malı tüketici bu yerler arasında öyle bir oranda dağıtır ki her gereksinim için ayırdığı son maldan sağlanan marjinal fayda birbirine eşit çıksın.bu da “marjinal faydanın eşitlenmesi ilkesini” oluşturmaktadır. Tüketici dengesi:malların marjinal faydalarının fiyatlara oranının eşitliği gerçekleştiğinde tüketici dengesi de gerçekleşir. ÜRETİM TEORİSİ Üretimin gerçekleştirilebilmesi için gerekli gerekli girdiler ile elde edilen ürünler arasındaki teknik ve fiziki ilişkiler üretim teknolojisi kapsamında ele alınmaktadır. A.Üretim fonksiyonu:kullanılan üretim faktörleri miktarları ile elde edilen ürün miktarları arasındaki ilişkinin matematiksel bir gösterimidir. A.1.Doğrusal-homojen üretim fonksiyonları: Üretimde kullanılan girdi miktarları,girdiler arasındaki birleşim oranı değiştirilmeden 4-5-6 kat arttırıldığında üründeki artış koşut etkileşimle4-5-6 kat oluyorsa buna doğrusal-homojen üretim fonksiyonları denir.bu tip fonksiyonlarda kullanılan girdilerin arttırılan miktarları ile bu artışa bağlı olarak üründe ortaya çıkan artış etkileşimi aynı olduğundan üründe “ölçeğe göre sabit getiri” kavramı ortaya çıkmaktadır. A.2.Doğrusal olmayan homojen üretim fonksiyonları: Üretimde kullanılan girdi miktarları girdiler arasındaki birleşim oranı değiştirilmeden 4-5-6 kat arttırıldığında üründe 4,5-5,75-7 kat artış gözleniyorsa “ölçeğe göre artan getiri” kavramı ortaya çıkar. Girdiler arasındaki birleşim oranı değiştirilmeden üretimde kullanılan girdiler 4-5-6 kat arttırıldığında ürün 2,5-4,25-5 kat artıyorsa bu durumda “ölçeğe göre azalan getiri” kavramı söz konusu olmaktadır. A.3.Homojen olmayan üretim fonksiyonları: Üretim için gerekli olan girdi miktarları düzenli bir artış gösterirken(3-4 kat artış)ürün miktarında düzensiz bir artış meydana geliyorsa homojen olmayan bir üretim fonksiyonu söz konusudur. B. Azalan Verimler Yasası *Toplam ürün: Belirli bir dönemde diğer gidiler sabit tutulurken girdilerden birinin arttırılması durumunda ortaya çıkan ürün artışlarının toplamına denir. *Ortalama ürün: Her bir birim girdinin ortalama olarak ne miktar ürün artışına neden olduğunu gösterir.yani;değişken,girdi başına düşen üretim miktarıdır. *Marjinal ürün: Her ilave bir birim girdinin sağladığı üretim artışıdır. -Azalan Verim Yasası: Üretim periyodu süresince girdilerden biri değişken diğerleri belirli bir düzeyde sabit tutulduğunda değişken olan girdi birimi arttırıldığında, toplam ürün başlangıçta artan oranlarda artış,izleyen aşamada azalan oranlarda artış göstermektedir. Arttırılan bir girdi ile bir noktada üretimde artış meydana gelmez ki;bu noktaya “doyum noktası” denir.Bu bağlamda üretim miktarında üç aşama göze çarpmaktadır;*artan verimlilik *azalan verimlilik *stabilite yada negatif verimlilik -“Üretim sürecinde girdi arttırılarak nereye dek müdahale edilir?” :*marjinal ürün eğrisinin sıfır olduğu noktada toplam üretim miktarı maksimum düzeydedir. *marjinal ürün eğrisi ortalama ürün eğrisini ortalama ürün miktarının en yüksek olduğu noktada kesmektedir. *marjinal ürün eğrisi sıfırın altına düştüğünde toplam üretim miktarı da azalmaktadır. C.Üretim maliyetleri: Ekonomik anlamda maliyet;bir birim mal veya hizmet üretiminde kullanılan her türlü girdi için yapılan harcamaların toplamıdır. C.1.Sabit harcamalar: Üretim miktarına bağlı olarak değişmeyen giderlerdir. C.2.Değişken harcamalar: Üretim miktarına bağlı olarak değişen giderlerdir.yani;üretim yoksa değişken gider de yoktur,üretim kapasitesi arttırılacaksa,artan değişken gider söz konusu olmaktadır. C.3.Toplam maliyet,ortalama maliyet: Belirli bir üretim periyodunda, üretimin gerçekleşebilmesi için yapılan sabit ve değişken giderler toplamı, toplam harcamaları verir. C.4.Marjinal maliyet: Üretimde ortaya çıkan bir birimlik artışın toplam harcamalarda ne kadar bir artış yaratacağını ortaya koymaktadır