Gnostisizm - Agnostisizm - Apateizm

https://twitter.com/kanaryamfenerli _/\/\____________/\/\_____________ KANARYAM █▓▒░▒▓█ FENERLİ ¯¯¯¯¯¯\/\/¯¯¯¯¯¯¯¯¯\/\/¯¯¯¯¯¯¯¯¯ Gnostisizm Agnostisizm ile karıştırılmamalıdır. Gnostisizm -Tarihçe Erken okullar Sâbiîlik Maniheizm Proto-Gnostikler Philo Simon Magus Cerinthus Valentinus Basilides Menander Gnostik Metinler Gnostic Gospels Nag Hammadi library Codex Tchacos Askew Codex Pseudo-Abdias Bruce Codex Berlin Codex Clementine literature Gnosticism and the New Testament g t d Gnostisizm, Antik Mısır ezoterizmini, Antik Yunan ezoterizmini (Platon, Pisagor), İbrani geleneklerini, Zerdüştçülüğü, bazı Doğu geleneklerini ve dinlerini, Hıristiyanlığı eklektik bir tutumla sentezleyen, birçok tarikâtın benimsediği mistik felsefeye verilen genel addır. Bir gnostik taşındaki arslan yüzlü ilah Gnostik terimi "sezgi veya tefekkür yoluyla edinilebilen bilgi" anlamındaki gnosis[kaynak belirtilmeli] sözcüğünden türetilmiştir; isim olarak kullanıldığında gnostisizm mensuplarına verilen ad olup, "gnostisizmi benimsemiş kimse" anlamına gelir; sıfat olarak kullanıldığında ise, gnostisizm sözcüğünün sıfatı olup "gnostisizm ile ilgili" anlamına gelir. Terim, eski Yunanca’daki “sezgi veya tefekkür yoluyla edinilebilen bilgi” anlamındaki “gnosis” sözcüğünden türetilmiştir. (Gnosis üç bilgi türünden biridir. Diğerleri, öğrenimle öğrenilebilir bilgi “mathesis” ve ancak ıstırap çekerek öğrenilebilen bilgi “pathesis”tir.) Eski Yunan ezoterizmine göre nasıl ıstırap yoluyla ulaşılabilecek bilgiye öğrenim ve sezgi yoluyla ulaşılamazsa, sezgi yoluyla öğrenilebilecek bilgiye (gnosis) de ne ıstırap yoluyla ne öğrenim yoluyla ulaşılabilir. Bu yüzden kimileri gnostisizmi "'sezgi' yoluyla alınan 'bilgiyle kurtuluş öğretisi'" olarak tanımlar. Gnostisizmin merkezi ve Kilise'nin tutumu Gnostisizm’in ocağı, bu felsefenin oluşumunda muhtemelen büyük rol oynamış değerli el yazmalarının bulunduğu, antik çağın en büyük kütüphanesine sahip olan İskenderiye kentidir. Buradaki okullarda M.S. 1 ve 2. yüzyıllarda okutulan gnostisizmi Kilise hep sapkın bir yol olarak görmüş ve göstermiştir. Gnostisizm ise Hıristiyan dogmatizmine akılcılık yaklaşımını benimseyerek karşı koymuştur. Örneğin Gnostikler İsa Peygamber’in Tanrı’nın oğlu olmadığını savunmuşlardır. Ayrıca İsa Peygamber’in çarmıha çakılmadığını ileri sürmüşlerdir. Gnostiklere ait el yazmaların kilise tarafından yönlendirilen yıkımlarla (İskenderiye kütüphanesinin yıkımı vs.) yok edilmesinden dolayı Gnostikler hakkında 20. yüzyıla dek pek fazla bilgi edinilememişse de, 1902 ile 1948 yılları arasında gnostiklere ait çok sayıda el yazması keşfedilmiş ve bunlar sayesinde gnostisizmin ilkeleri daha iyi anlaşılmış bulunmaktadır. Gnostisizmin ilkeleri Hakikatlere ulaşabilmede dinler yetersizdir. Hakiki bilgiler, yani hakikate ait ya da hakikate yakın bilgiler ancak ruhsal ve psişik gelişim yoluyla edinilebilir. Ruh ölümsüzdür. Ruh dünya yaşamında bir tür hapishane yaşamı geçirmektedir. Gerçek olan, fiziksel dünya yaşamı değil, ruhsal yaşamdır. Dünya düalite ilkesinin geçerli olduğu bir gelişim ortamıdır. Ruhsal gelişim yolunda en önemli bilgi kaynaklarından biri ruhsal alemden ruhsal irtibatlarla alınabilecek yüksek bilgiler içeren tebliğlerdir ki, bunlar ruhsal bakımdan seçkin insanlara verilir. Ünlü gnostikler Gnostisizm’in öncü öğretmenleri arasında 1. ve 2. yüzyıllarda yaşamış Valentin, Simon, Basilide, Carpocrade, Saturnin ve Marcion sayılabilir. Gnostisizm'deki temel kavramlardan biri Demiurgos'tur. Gnostik kaynakların çoğu, gizli bilgi "Gnosis" keşfedilinceye ve aydınlanıncaya kadar, dünyada yeniden doğulacağını belirtmiştir, Gnostik bilgelerin hemen hemen hepsi, reenkarnasyonu kabul eder. 1945 yılından önce Gnostisizm hakkında bilinenler, hacimli bir Gnostik metni olan Pistis Sophia ve ilk yüzyılda kilise babalarının Gnostisizme karşı söylediklerinden ibaretti, 1945 yılında Nag hammadi mağarasında pek çok antik Gnostik metni bulundu ve Gnostisizme bakış açısı önemli oranda değişti, Elaine Pagels gibi bazı bilim adamları ve Peter Gandy gibi gizem tarihi araştırmacıları, literalist Roma kilisesi kristolojisinin Gnostisizm'den türediğini söylemiştir. En önemli Gnostik metinleri; Tomas İncili, Yuhanna'nın Gizli Kitabı, Filip İncili ve Pistis Sofya'dır. K ► Katharizm S ► Sabiilik E Evrenin Ulu Mimarı H Hermetika P Paulusçuluk T Tatianus Tomas İncili Agnostik olduğu bilinen kişiler Albert Einstein (1879-1955), Yahudi asıllı Alman kuramsal fizikçi Edward Morgan Forster (1879-1970), İngiliz yazar Nikola Tesla (1856-1943), Sırp asıllı ABD'li mucit ve fizikçi Warren Buffett (d. 1930), ABD'li iş adamı Marie Curie (1867–1934), Polonya asıllı Fransız fizikçi Immanuel Kant (1724–1804), Alman filozof Charlie Chaplin (1889-1977), İngiliz sinema yönetmeni, oyuncu ve yazar Ludwig Wittgenstein (1889-1951), Avusturya asıllı Britanyalı filozof Milton Friedman (1912–2006), ABD'li ekonomist Larry King (d. 1933), ABD'li televizyon ve radyo sunucusu Sir David Attenborough (d. 1926), İngiliz natüralist Michelle Bachelet (d. 1951), Şili eski devlet başkanı Helen Clark (d. 1950), Yeni Zelanda eski başbakanı Charles Darwin (1809-1882), İngiliz natüralist Émile Durkheim (1858-1917), Fransız sosyolog Heinz Fischer (d. 1938), Avusturya cumhurbaşkanı Thomas Henry Huxley (1825-1895), agnostisizm terimini oluşturan İngiliz filozof ve biyolog Aleksander Kwaśniewski (d. 1954), Polonya devlet başkanı Ricardo Lagos (d. 1938), Şili eski devlet başkanı Bill Maher (d. 1956) ABD'li komedyen Protagoras (M.Ö. 481-M.Ö. 420), Antik Yunan sofist ve ilk büyük hümanist Epikür (M.Ö. 341-M.Ö. 270), Antik Yunan filozof Bertrand Russell (1872-1970), İngiliz filozof ve matematikçi Carl Sagan (1934-1996), ABD'li astronom Mark Twain (1835-1910), ABD'li yazar Trey Parker (d. 1969), ABD'li komedyen ve South Park'ın iki yapımcısından birisi Matt Stone (d. 1971), Amerikalı-Yahudi komedyen ve South Park'ın iki yapımcısından birisi Irvin D. Yalom (d. 1931), ABD'li varoluşçu psikiyatrist Sean Penn (d. 1960), ABD'li aktör. Matt Groening (d. 1954), ABD'li çizgifilm yazarı Monica Bellucci (d. 1964), İtalyan aktris Neil deGrasse Tyson (d. 1958), ABD'li astrofizikçi Chen Ning Yang (d. 1922), Çin asıllı ABD'li fizikçi Albert Szent-Györgyi (1893-1986), Macar fizyolog Carolyn Porco (d. 1953), ABD'li gezegenbilimci Vladimir Prelog (1906-1998), Hırvat-İsviçreli kimyager Venkata Raman (1888-1970), Hint fizikçi Alfred Kastler (1902-1984), Fransız fizikçi Alexander von Humboldt (1769-1859), Alman doğabilimci ve kâşif Howard Walter Florey (1898-1968), Avustralyalı farmakolog ve patolog Clement Attlee (1883-1967), Britanyalı siyasetçi Karl Popper (1906-1994), Avusturya asıllı Britanyalı felsefeci Susan B. Anthony (1820-1906), ABD'li kadın hakları savunucusu Albert Camus (1913-1960), Fransız yazar ve filozof Franz Kafka (1883-1924), Yahudi yazar William Edward Burghardt Du Bois (1868-1963), ABD'li toplumbilimci Janusz Korczak (1878-1942), Polonyalı çocuk kitabı yazarı, pediyatrist ve pedagog Brad Pitt (d. 1963), ABD'li oyuncu Sting (d. 1951), İngiliz müzisyen Franz Schubert (1797-1828), Avusturyalı besteci John Key (d. 1961), Yeni Zelanda başbakanı Hannah Arendt (1906-1975), Yahudi asıllı Alman siyaset bilimci Jean Henry Dunant (1828-1910), İsviçreli yazar, iş adamı ve Kızılhaç Teşkilâtı'nın kurucusu Johannes Brahms (1833-1897), Alman besteci, piyanist ve orkestra şefi Cenk Uygur (d. 1970), Türk asıllı ABD'li gazeteci ve politika yorumcusu Lale Mansur (d. 1956), Türk sinema ve dizi oyuncusu Mete Tunçay (d. 1936), Türk siyaset bilimci ve tarih profesörü Osman Necmi Gürmen (d. 1927), Türk yazar Lawrence Krauss (d. 1954), Kanada asıllı ABD'li fizikçi ve evrenbilimci François Hollande (d. 1954), Fransa cumhurbaşkanı George Gaylord Simpson (1902-1984), ABD'li taşılbilimci Apateizm (apati ve teizm/ateizm kelimelerinin birleşimi), tanrıumursamazlık, pragmatik ateizm veya (eleştirel olarak) pratik ateizm; herhangi bir deiteye olan inanca veya inançsızlığa karşı ilgisizliktir. Apateizm tanrı(lar)ın varlığına veya yokluğuna yönelik bir tutumu tanımladığından hem teizmde, hem ateizmde görülebilir. Apateistler aynı zamanda tanrı(lar)ın var olup olmadık(lar)ına dair herhangi bir yargıya katılıp katılmamakla ilgilenmemektedirler. Diğer bir deyişle bir apateist, tanrı(lar)ın varlığı ile ilgili soru sormanın anlamsız ve hayatıyla ilgisiz olduğu görüşündedir. Apatetik agnostisizm veya pragmatik agnostisizm, herhangi bir tartışmanın tanrı(lar)ın varlığını destekleyen veya desteklemeyen kanıtlar sunamayacağını ve bir tanrının var olması durumunda insanların kaderi ile ilişkisi olmadığını, dolayısıyla varlık veya yokluğunun insan hayatı üzerinde etkisi olmayacağını savunur. [Kaynaklar 1] Tanrı varlığının/yokluğu hakkında kesin bir bilgi edinilebilmesi ihtimalinde dahi apateistlerin bu tutumu değişmez. [Kaynaklar 2] Geçmişten bu yana, pragmatik ateizm bazı kişiler tarafından ahlaksızlık, bilinçli cahillik veya sorumsuzluk olarak görülmüş, apateist olduğu çıkarımında bulunulan insanların "tanrı, etik değerler, sosyal sorumluluklar yokmuş gibi davrandıkları, görevlerinden kaytararak hedonizmi benimsedikleri" iddia edilmiştir. Fransız Katolik filozof Étienne Borne'a göre "pratik ateizm Tanrı'nın varlığının reddi değil, tümüyle tanrısız yaşamak demektir; ahlyasalarının mutlak geçerliliğinin reddi değil, bu yasalara isyan eden kötü ahlaktır". [Kaynaklar 3] XXI. yüzyılda apateizme daha olumlu bakmaya başlanmıştır. Gazeteci Jonathan Rauch bu konuda "Apateizm büyük bir sivil ilerleme olduğu için kutlanmalıdır. Tanrı adına sergilenmiş birçok vahşetten oluşan din hafife alınmıştır, sosyal güçlerin en bölücüsü ve en havaisi olarak varlığını sürdürmektedir. Bu yüzden apateizmin tembellik olduğu önyargısında bulunulmamalıdır. Tam aksine, dînî zihniyeti disipline etmeye çalışan kararlı bir kültürel çabanın ürünüdür ve genelde spiritüel tutkusunda uzmanlaşma yönündeki kararlı bir kişisel çabayı da içerir. Bu bir sapkınlık değil, bir kazanımdır" demiştir. [Kaynaklar 4] Yaygın apateistik argümanlar Bir apateist bu yöndeki kararını bu perspektiflerden birine dayanarak doğrulayabilir veya birden fazlasının kombinasyonuyla inanca olan bakış açısını yaratabilir. Dini motivasyonun olmaması Bu apateistik argüman, ahlakın toplum içinde var olduğunu ve insan yaşamının bir parçası olmak için din ile bağlantısının olması gerekmediğini savunur. Apateistler dinin dünyadaki çoğu insan için "konfor" sağladığının farkınddırlar; ancak ahlak değerlerinin yeterliliği için dine ihtiyaç duymaz, ancak onsuz yaşayabilirler. Bu durum "ahlaki apateizm" olarak da bilinir. Bu görüş The Atheist Experience'ın yardımcı sunucusu Jeff Dee tarafından sıklıkla dile getirilir. Indifferentism Indifferentism (lit. kayıtsızlık, ilgisizlik) bütün dinlerin aynı değerde olduğu görüşüdür. İngilizcede bu sözcüğün bu bağlamdaki kullanımı Kant tarafından Saf Aklın Eleştirisi adlı eserinde popülerleştirilmiştir. [Kaynaklar 5] Kant'a göre bu görüş, herhangi bir felsefi pozisyonu kabul etmenin mantıksızlığını savunan skeptisizmin uç bir noktasıdır. [Kaynaklar 5] Katolik Kilisesi'ne göre ise bu gibi bir mutlak "indifferentism" herhangi bir görüşü kabullenme isteği ile sonuçlanır. [kaynak belirtilmeli] Bu genelde ahlak göreliliği ile ilişkilendirilir. Katolik Ansiklopedi indifferentism'i bütün ateistik, materyalistik, panteistik ve agnostik felsefelerle ve dini çoğulculuk felsefesine atfetmiştir, tıpkı Rousseau'nun benimsediği gibi. Filozof Daniel Dennett, yaygın inançlara mensup insanların çoğunun sadece sosyal katılım gösterdiği ve felsefi açıdan apateistik olduklarını varsaymaktadır. [Kaynaklar 6] Kanıt yokluğu Daha bilimsel bir açıdan bakan ve koşulsuz inançlılığı eleştiren bu argüman, her şeye gücü yeten tanrı(lar)ın, gerçekten insanların kendisine inanmasını istiyor olsalardı, insanların yorumlamasına bırakmayacağı işaretler göndererek insanlık hakkındaki planlarını (veya planlarının olmadığını) açıklayabileceklerini öne sürer. Onlar insanların kendilerine inanıp inanmamaları umrunda değil gibi göründükleri için, apateistler de iyi bir sebep bulmadıkları -ve muhtemelen öyle bir olay gerçekleşmediği sürece- onlara inanıp inanmamayı umursamayacaklarını söylemektedirler. Alıntılar XVIII. yüzyıl Fransız filozofu Denis Diderot ateist olarak addedildiğinde tanrının var veya yok olmasının umrunda olmadığını söylemiştir. Voltaire'e cevap olarak "Baldıranotunu maydanoz ile karıştırmamak önemlidir, bir tanrıya inanmak veya inanmamak hiç de değil" yazmıştır. [Kaynaklar 7] Jonathan Rauch apateizmi "kişinin kendi inançlarını çok önemsememesi, başkalarınınkileri hiç önemsememesi" olarak tanımlamıştır.