Yakutlar-Sahalar

https://twitter.com/kanaryamfenerli _/\/\____________/\/\_____________ KANARYAM █▓▒░▒▓█ FENERLİ ¯¯¯¯¯¯\/\/¯¯¯¯¯¯¯¯¯\/\/¯¯¯¯¯¯¯¯¯ Yakutlar ya da Sahalar (Yakutça: Сахалар Sahalar), Rusya Federasyonu içindeki Yakutistan'da yaşayan Türk halkı. Yakutça, Türk dilleri'nin kuzey öbeğine bağlı bir dildir. Çoğunluğu Yakutistan'da olmak üzere, bu dili yaklaşık 456.000 kişi konuşur. Yakutça, Magadan, Sahalin bölgelerinde, Taymir ve Evenk özerk bölgelerinde de konuşulur. Yakutların dili, aynı zamanda kuzey Sibirya'nın küçük halklarının ticârî dilidir. 1960 ve 70'lerde kültürel ve manevi bir canlanma Yakut dili ve edebiyatının yeniden doğmasını sağlamıştır. Yakutlar, 13. ve 14. yüzyıllarda Moğol kökenli Buryatların akınlarından sonra Sibirya'nın Baykal Gölü bölgesinden kuzeye göçen ve Türkçe konuşan insanların torunlarıdır. Bölgenin yerlisi olan daha küçük sayıdaki Moğol, Even (Lamut), Tunguz ve Eski Asya halkları da Yakutlarla kaynaşmıştır. Bölgenin güney ve kuzeyi arasında kültürel farklılıklar bulunmasına rağmen, her iki grup da Doğu Ortodoks Kilisesi ile Şaman inançlarının bir bileşimini benimsemiştir. Yakutların nüfusu 1926 ile 1959 arasında kolektivizasyonun ve Sovyet baskısının sonucunda hızla düşmüştür. Bugün Rusya Federasyonu topraklarının beşte birini oluşturan Yakutistan’ın toplam nüfusu 929.280’dir (2002); Yakutların bu nüfus içindeki oranı % 46’dır (432.290) ve cumhuriyetin nüfusunun çoğunluğunu oluştururlar. ntılar Kültür Eski Türk kültürünün izlerinin büyük oranda hissedildiği Yakut Türklerinin kültürü yöredeki öbür Türk topluluklarının kültürü ile büyük bir benzerlik gösterir. Küyerçek, geleneklik bir Yakut yemeği Nüfus Sahalar veya Yakutların en fazla nüfusunun olduğu Yakutistan 949 753 kişilik (2009) bir nüfusa sahiptir. Куораттарга олорор дьон — 64,3 % (2002) Ülke yüzölçümü büyük olduğundan 0,3 kişi/km² düşer. Yıllara göre nüfus dinamiği Yakutistan nüfus ilerlemesi(bin kişi.). Yakutlar 2010--466 492 (49,9 %) M ► Yakut mitolojisi (2 M) A Abası Arsan Dolay Yakutlar O Ohol Fyodor Okhlopkov Ü Ürüng Ayığ Toyon Ohol - Yakut mitolojisinde Vahşet Tanrısı. Yeryüzünde büyük kırımlara sebebiyet verir. Ohol Uğola olarak anılır. Yakut mitolojisinde, kıskançlığın, düşmanlığın ve acımasızlığın simgesidir.[1]"İlbis Kığha" ile birlikte göğün karanlık güçleridir ama şeytan değillerdir.[2] Savaş Tanrısı olarak da görünür. Fyodor Matveyevich Okhlopkov (Rusça:Фёдор Матве́евич Охло́пков); (d. 2 Mart 1908 - ö. 28 Mayıs 1968), II. Dünya Savaşı sırasında Sovyet keskin nişancısı idi. Fyodor Okhlopkov, Rusya Federasyonu'na bağlı olan Saha Cumhuriyeti'nde şimdi ki Tomponsky ilçesindeki Krest-Khaldzhay köyünde doğdu. Okhlopkov II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu'nun en etkili keskin nişancılarından biriydi. Kendisinin şikayetlerinden biri de (etnik bir Yakut idi) etnik kökeni nedeniyle göz ardı edildiğidir. 1965 yılında Sovyetler Birliği Kahramanı statüsü verildi. 1974 yılında ticari bir kargo gemisine ismi verilmiştir. Ürüng Ayığ Toyon (Yakutça: Үрүҥ Айыы Тойон, Rusça: Юрюнг Айы Тойон) - Türk, Altay ve Yakut mitolojilerinde Gökyüzü Tanrısı. Ürüng Ay Toyon olarak da söylenir. Ayığ Han veya Ayıh Han olarak da bilinir. İlk insanı o yaratmıştır. Dünyayı idare eder. Yaratıcı ruhların en büyüklerindendir. İnsanlara yeteneklerini ve becerilerini o verir. İlham kaynağıdır. Toprağın verimli olmasını sağlar. Kısaca yaratıcılıkla ilgili tüm unsurların kaynağıdır. Bereket ve hayvanların çoğalması onun isteğiyle olur. Yiğitleri ölümden kurtarır, ölen kahramanlara yeniden can verir. İnsanlardan ve diğer canlılardan sorumludur. Ürüng (ak, beyaz, saf, temiz) olarak tasvir edilir. Kendisine beyaz at kurban edilir. Bu kurban “Idık” şeklindedir. Yani canlı olarak doğaya salınır. Bir daha kimse o hayvana el sürmez. Bu canlılar ışığın doğduğu yöne yani doğuya doğru sürülür. Göğün 13. katında oturur. İnsanların ısınması için Güneş’i yaratmıştır. Ulu, kutlu, nurlu bir varlığa sahiptir. İnsanların özel işlerine karışmaz. Ongunu Kartal’dır. Ayığı (Ayığ) adı verilen ruhlar onun emrindedir.[1] Yakut halkının inanışında gökyüzü tanrısının adı olup, gökyüzünün en üst katında iki beyaz güneş ile birlikte yaşayan yaşlı bir adam olarak tasvir edilmektedir. Beyaz güneşleri ortasından ayırarak insanların ısınması için 3. bir güneşi yaratmıştır. [2] Onun eşinin adına ise "Kübey Hatun" denilir. Her şeyi yönlendirip, idare eden de Ürüng Ayı Toyon'un kendisidir. Adının mitolojik anlamından da anlaşılacağı gibi, oldukça büyük saygı gösterilen kutlu, nur yüzlü, kutsal ve ulu bir varlık konumundadır.[3] Etimoloji (Ay) kökünden türemiştir. Ayışığı ve Yaratmak anlamlarını içerir. Aymak (kendinde olmak) fiili ile aynı kökten gelir. Aymaz ise karşıt anlamlı olarak gafil, kendini bilmez demektir. Moğolca Ayh sözcüğü korku demektir ve bağlantılı olması muhtemeldir[4]. Ürüng sözcüğü, beyaz anlamına gelir ve sonundaki -ng ise aslında "n" sesinin genizden çıkan bir türü olup (Osm. Kaf-ı Nuni) bazı kaynaklarda "ñ" (Osm. ڭ) ile gösterilir (Ü Arsan Dolay, Türk ve Yakut mitolojisinde açgözlülük tanrısı. Dulay Han veya Doğulay Han olarak da bilinir. Sınırsız servete sahiptir.[1] Kötü ruhların bir kısmının önderi konumundadır. Boynuzlu ve sakallıdır. Gölgesi yoktur. Karısı ve yedi oğlu vardır. Şeytani güçlerle bağlantısının bir simgesi olarak, boynuzlu ve sakallı düşünülen ve hesapsız servete sahip olan Arsan Dolay Han, yeraltı dünyasının en derin katında yaşayan bir varlıktır. Kendisinin dikkatinin çekilmesinden korkulduğu için adının söylenmesinden sakınılır.[2] Oğullarından her biri, bir kötü ruh takımının başında bulunur. Bu ruhlar insanlara çeşitli acılar yaşatırlar. Bu acılardan korunmak için, onlara kanlı hayvan kurban verilmesi gerekir. Abası (Yakutça: Aбаасы, Dolganca: Абааһы, Azerice: Abası, Macarca: Abaaszi, Bulgarca: Абааси, Rusça: Абасы) Yakut mitolojisinde, kötülükleri simgelediklerine inanılan ve korunmak için kendilerine kurbanlar sunulan, kötü ruhlara verilen ad. Abası; Orta ve Batı Türklerinde Albastı, Alkarısı; Osmanlı metinlerinde Albız; Uryanhay-Tuba Türklerinde Albıs; Altay Türklerinde Almış ismini alan karakteristik bir Türk motifi olarak karşımıza çıkar. Karşıtı Ayıhı'dır.[2] Yeraltında yaşadıklarına inanılır. İnsanlara zarar verirler. Tek ayaklı (veya ayaksız), tek gözlü ve kel olarak betimlenirler.[3] Dişleri demirdendir.[4] Zararlı ve iğrenç görünümlü hangi canlı varsa bunların eseridir. İnsanları yoldan çıkartırlar, bazı kimseleri delirtirler. Leş yerler. İnsan ruhunu kaçırabilirler. Arka arkaya sıra halinde yürürler[5] ve yeryüzünde görünmez olurlar. Kara ruhlar, insanoğlunu genelde yalnızken veya korumasız, çaresiz, sayrı (hasta) oldukları ve sıkıntılı dönemlerde yakalarlar. Görünmezdirler, onları ancak şamanlar görebilirler. Türk Halk kültüründe bostanlara dikilen korkuluklara da Abakı adı verilir[6] ve korkutucu olması itibariyle bu sözcükle doğrudan bağlantılıdır ve aslında daha önceki dönemlerde kötü ruhlardan korunmak için evlere ve bahçelere dikilen heykellerin, ongunların (totemlerin) veya simgesel direklerin dönüşmesiyle ortaya çıkmışlardır. Yeryüzünden yeraltına gelenleri de kendileri göremezler. Çak ve Çor olarak ikiye ayrılır. Buk'lar Buk, Altay ve Moğol mitolojisinde ve halk inancında kötü ruh demektir. Abası'lar ile eşdeğer olarak anılırlar. Bug veya Puh olarak da bilinir. Moğolca da Bukh şeklinde de söylenir. Kötü bir insanın kötü ruhu kastedildiği gibi doğadaki kötücül varlıklar için de kullanılır. Karşıtı Bur (iyi ruh)dur. Sözcük anlamı aynı zamanda afet, felaket, hastalık demektir. Bu kavramların neredeyse tamamının kötü ruhlarla ilişkili olarak bir bağlantısı bulunur. İnsanların ayağına takılan prangaya (ceza zinciri) Türkçede Bukağı (Bukak) denir. Olasılıkla insanların ayağının zincirlenmesi, ona kötü bir ruh bağlanması veya musallat olmasıyla eşdeğer görülmüştür. Eski Moğolca ve Tunguzca Buk, endişe, kaygı gibi anlamlar taşır. Moğolcada Bukınıd/Buhında kelimeleri üzülmek, korkmak gibi manaları belirtir. Puhu (baykuş) sözcüğü ile de alakalı olma ihtimali vardır. Çünkü Baykuş, olumsuz anlamlar yüklenen ve gece ortaya çıkan bir hayvandır. Etimoloji (Ab/Ap/Av) kökünden türemiştir. Aparmak (kaçırmak, alıp götürmek) anlamını içerir. Türkçe’de Apazlamak sözcüğü avuçlamak anlamına geldiği gibi rüzgarla gitmek de demektir. Abı sözcüğü de can, ruh gibi kavramları ifade eder. Yine köken olarak Av kelimesi ile de bağlantılıdır. Kaçıran ruh veya doyumsuz varlık demektir. Argodaki Abaza (cinsel açgözlülük veya eş yoksunluğu) sözcüğü ile de yakından alakalıdır ► Yakut mitolojisi (2 M) - ► Türk mitolojisi taslakları (345 M) C ► Cadılık (7 K, 8 M) D ► Türk destanları (1 K, 14 M) T ► Türk tanrıları (1 K, 105 M) ► Türk tanrıçaları (44 M) T (devam) ► Tengricilik (10 M) Kategorideki sayfalar Bu kategoride toplam 507 sayfa bulunmaktadır ve şu anda bunların 200 tanesi görülmektedir. (önceki 200) (sonraki 200) Türk mitolojisi 4 40 (sayı) 9 9 (sayı) A Abahan Abası Abra ve Yutpa Abzar İyesi Adagan Adsız Aha Ak Ana Ak Ata Ak Kızlar Ak Oğlanlar Akbuğa Aksakallı Aksaçlı Aktu Akça Han Al Ana Alahçın Alankova Alasığın Alaz Han Alazlama Alaş Han Albastı Albıs Alcı Aldacı Alığ Han Alkarısı Alkıma Allay Han Alma Ata (mitoloji) Alma Hanım Alp (mitoloji) Alp Er Tunga Alpamış Altay Han Altındağ (mitoloji) Altınkazık Altınçağ Ama Hanım Ambar Ana Anak İyesi And (folklor) Andar Han Aran Ata Aran İyesi Arank Arat Arboğa Ardov Arpağ Arsan Dolay Aruğ (Arı) Arçura Asar (mitoloji) Asena At (mitoloji) Atay Han Atlama (mitoloji) Avul İyesi Ay Ata Ay Han Aya Ayaz Ata Aydın Ata Ayı Ana Ayı Ata Ayıhı Ayığ Han Aykun Aylanu Aysar Ayzıt Aza Azıktı Azmıç Azna Han Ağal Ağan Ağar Han Ağaç Ana Ağaç Ata Ağaç inancı Ağaç İyesi Aşapatman Aşina B Badraç Bakırdağ Baksı Balbal Bamsı Beyrek Banıçiçek Barak (mitoloji) Barak Ana Barak Ata Baran Han Basaman Basat'ın Tepegöz'ü Öldürmesi Basırga Bastı Batur Bayanay Bayındır Han Bayram Bayrım Ana Bayçar Bayçomard Bayçura Başçelik Bedik Begin Oğlu Emren Bekenbey Belen Hanım Bengi su Bengi taş Bergü Bişkek Han Bodun Han Bohan Boran Han Bozkurt (mitoloji) Bozoklar Buga Bulak İyesi Bulca Han Bulunç Bulut İyesi Buncak Han Burhancılık Burla Hatun Burşun Busul Han Buyan Han Buğdayık ve Kumayık Büke Bükrek ve Sangal Bürküt Ana Bürküt Ata Büyü C Cahın Calın Canavar Cargıl Cedey Cembil Cemre Cılka Ciren Congolos D Damga (işaret) Darhan Dayıkın Dayın Han Dağ Han Dağ İyesi Dede Korkut Kitabı Deli Dumrul Demirdağ Demirkıynak Deniz (mitoloji) Deniz Han Dev Değirmen İyesi Diren Dirse Han Oğlu Boğaç Han Dolun Han Doydu Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Duyar Han E Ebede Ebey Eje Ekin İyesi Elbis Emegen Erdeney Eren (folklor) Ergene İyesi Ergenekon Destanı Erke Hanım Erkenek (mitoloji) Erkliğ Han Erlik Erşek Esege Esin Etügen Ev İyesi Eşik İyesi G Gal Han Gelin (folklor) Geyik Ana Geyik Ata Gezer Han Gulyabani Gök Han Gök-Kal Gökkuşağı Gökyolu Göl Boğaları Göl İyesi Göğün göbeği Gün Ana Gün Han H Hal Dili Halay Han (unvan) Harkıt Hıbılık Hınkır Hırtık Hızır Hortlak Hu Hanım Hunor ve Magor Hüddam Hüma kuşu I Irkıl Irmak İyesi Isıyah Izıh Han K Kabulgan Kakava Kaldaz Kalgançı Kam (folklor) Kam Büre Bey Oğlu Bamsı Beyrek Kambar Ata Kamos Kanlı Koca Oğlu Kanturalı Kara Han Kara Kızlar Kara Oğlanlar Karabasan Karakırnak Karakoncolos Karakorşak Karakura Karakuş Han Karamat Kargıma Karluk Han Karşıtlık Katay Kay Kayadan Kayberen Kayış (mitoloji) Kayra Han Kazak Han Kazan Bey Oğlu Uruz'un Tutsak Olması Kazılık Koca Oğlu Yegenek Keloğlan Kempir Kençliyü Ker Kıla İyesi Kırklar Kısıl Han Kızagan Kızıl Elma Kış Han Kiştey Konrul Kopuz Korbolko Korkut Ata Korosun Han Kosa Kovak Kovuç Koça Han Kulbastı Kurgan Kurt Ana Kurt Ata Kut (mitoloji) Kuyaş Kuzu Kuşu Körmöz Köroğlu Köroğlu Destanı Kübey Küldürgiş Kürmez Han L Lura M Malahay Manas Han Mangus Mankurt Maran May-Ana May-Ata Maygıl Menerik Mergen Merküt Meçkey Mucara N Nama Nardugan Nart destanları Nayman Ana Nazar Nazar boncuğu Nağıl Neme O Ocak İyesi Od Ana Od Ata Od İyesi Odman Ohol Okan Han Okay Olongo Ongun Ongun Han Otağ Otağ İyesi Ovo Oymak İyesi Oyor Han Oğuz Han Oğuz Kağan Destanı Oğuzlar P Pakta Papay Payna Peri Peterez Pitsen Pusat (mitoloji) Puura R Rom Ana Romulus ve Remus S Sabantoy Salur Kazan'ın Evi Yağmalanması Salur Kazanın Tutsak Olup Oğlu Uruz'un Çıkarması Sanlav Sarkan Satanay Satılay Saya Saya Han Sazakan Sehen Han Semeni Sibel (mitoloji) Sırma Hatun Sohan Sosruko Su Ana Su Ata Su İyesi Sulukun Susulu Suvolta Suyla Suğorun Söğök İyesi Sülde Süt gölü T Talay Tamag Tammuz Targutay Tarkan (savaşçı) Tarla İyesi Tatay Tayılga Tazşa Taşkapı (mitoloji) Telgey Temir Han Tengri Tengricilik Tepegöz Tin (folklor) Toprak Ana Torbalan Toybadım Tufan Tulpar Tumar Tur Han Tura (mitoloji) Tuğ Tuğrul (mitoloji) Törüngey Töz Han Türk halk astronomisi U Ubır Ud Ana Ud Ata Uhur U Ukulan Ulu Ana Ulu Ata Ulukayın Ulukun Umay Ural Han Urasa Urgun Uruslan Usan Han Utkaçı Uylak Uzuh Uçmag Uçuh Uşun Koca Oğlu Segrek V Vartavar Vudaş Y Yada Taşı Yalbuz Yalmavuz Yalçuk Yapanay Yaratılış Destanı (Altay) Yarımtık Yayguçı Yayık Yayuçı Yaz Han Yaztırnak Yaztumşuk Yaşam ağacı Yediler Yek Yel Ana Yel Ata Yel İyesi Yelbegen Yelbis Yelpin Yer Tanrı Yer İyesi Yer-Su Yeraltı (mitoloji) Yılan Ana Yılan Ata Yıldız Han Yılgayak Yılmaya Yo Han Yol İyesi Yom Yomak Yula Yunak İyesi Yurt İyesi Yuvha Yuğ Yön Tanrıları Z Zada Zarlık Zayağan Züzülö Ç Çak Çakay Çarşamba (folklor) Çay ninesi Çike Çıvı Çolpan Çor Ö Öcü Öksökö Örek Ören İyesi Örüzmek Öt Han Ötüken Ötüğ Ü Ülgen Üliger Üren Han Ürüng Ayığ Toyon Ürüng Ağar Toyon Üygül Üzüt Üçoklar İ İmre İn İyesi İnehsit İrle Han İrşi İtbarak İye İç Oğuz'a Taş Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü İçite İççi Ş Şahmeran Şalık Şaman Şeşe Şimiltey Şu Destanı Şulbus Şülgen Şürele