Kızılderililer Na-Dene VE Amerind , Dene-Yenisey dilleri.

https://twitter.com/kanaryamfenerli _/\/\____________/\/\_____________ KANARYAM █▓▒░▒▓█ FENERLİ ¯¯¯¯¯¯\/\/¯¯¯¯¯¯¯¯¯\/\/¯¯¯¯¯¯¯¯¯ Kızılderililer[21] ya da Amerika Yerlileri[22], Sibirya kökenli Eskimo - Aleut halkları dışında kalan bütün Amerika yerlileri için kullanılan ortak birleştirici ad. Dilce birbiriyle akraba olmayan iki ayrı ana grupta toplanırlar: Sibirya kökenli olan Na-Dene dilleri ile Na-Dene dilleri dışındaki bütün Kızılderili dillerini içeren Amerind dilleri. Alaska yerlileri adı Alaska'da yaşayan Eskimo-Aleut halklarını ve Kızılderilileri topluca nitelemek için kullanılır. ABD'nin diğer eyaletlerinde Native Americans, American Indians ya da kısaca Indians [23] Kanada Yerlileri (Aboriginal peoples [24]) adı Kanada'da yaşayan Eskimo-Aleut halklarını (İnuit), Kızılderilileri (First Nations) ve Métisleri topluca nitelemek için kullanılır. Çoğu anasoylu ve avcı ve toplayıcı, bazıları Olmekler ve Mayalar gibi Mezoamerika Kızılderilileri mısır, Keçuvalar ve Aymaralar gibi Güney Amerika Kızılderilileri patates tarımını keşiften önce de yapan halklardır. Kuzey Amerika'da Kızılderililer sınırları belirli kısıtlayıcı özel yerleşimlerde yasal olarak toplanırlar ve bu yerlere Amerika Birleşik Devletleri'nde Kızılderili rezervasyonu (Indian reservation), Kanada'da ise Kızılderili rezervi (Indian reserve) adı verilir. Kızılderililerin nasıl adlandırılması gerektiği hâlâ tartışma konusudur (en:Native American name controversy). Türkçe Kızılderili adı İngilizce Redskin («kızıl deri») adının çevirisidir ve dünya dilleri arasında ayrıca Farsçada da (سرخ‌پوست surḫ-post) kullanılır. İngilizcedeki Redskin nitelemesi harfiyen İspanyolca Piel Roja adlandırmasından çeviridir ve bu İspanyolca ad, Kristof Kolomb'un 1492 yılında Hindistan sandığı yere ilk ulaştığı nokta olan Karayipler'in (hâlâ Batı Hint Adaları West Indies olarak da bilinir) yerli halklarından Taynoların vücutlarını Bixa orellana tohumuyla boyamasından kaynaklanır. İngilizcede ayrıca Red Indians («Kızıl Hintliler») adı da geçer fakat o kadar yaygınlaşmamıştır ve en:Redskin (slang) adı da günümüzde yalnızca argo olarak kabul edilmektedir. Türkçedeki Kızılderili adı ise argo değildir. Amerika yerlileri ya da kısaca Yerliler: Amerika Birleşik Devletleri'nde Native Americans («Yerli Amerikalılar»), American Indians («Amerika Hintlileri») ya da yaygın biçimde kısaca Indians («Hintliler») olarak adlandırılır ve yalnızca Kızılderilileri nitelendirir[23]. Indian («Hintli») sözcüğünün kullanılması, kâşif Kristof Kolomb'un Amerika'nın doğu sahiline ulaştığında burayı Hindistan sanmasından kaynaklanır.[25] ABD Nüfus Sayım Dairesi (United States Census Bureau) ülkedeki yerlileri American Indian and Alaska Native adı altında topluca ele alır ve American Indian («Amerikan Hintlisi») terimiyle Kıta ABDsi'ndeki yerliler (ki hepsi de Kızılderilidir) kastedilirken, Alaska Native («Alaska Yerlisi») terimi Alaska'daki yerlilerin tamamı (Aleutlar, Alaska Eskimoları, Alaska Kızılderilileri) için kullanılır[26]. Kanada'da aboriginal peoples («yerli halklar») olarak adlandırılır ve hem Eskimo-Aleut halklarını (Inuit) hem de Kızılderilileri (First Nations) nitelendirir[24]. Guyana'da Amerindian (< American Indian «Amerika Hintlisi») adı Kızılderililer anlamında kullanılır ve bu adlandırma diğer ülkelerde yaygın değildir[27]. Bölge İspanyolcasında gündelik konuşma dilinde Indios («Hintliler») kullanılırken, yazı dilinde Amerindio (< American Indian «Amerika Hintlisi») ya da pueblos indígenas («yerli halklar») adı kullanılır. Arjantin'de ise daha çok aborígen («yerli») olarak adlandırılır. Kuzey Amerika Kızılderilileri Kuzey Amerika kültür dağılım haritası Devlet yapılarının olmayışından dolayı akademisyenler Kuzey Amerika Yerlilerini ana kültür grupları olarak ya da diline göre sınıflandır[28]. Eskimo (Arktik) kültür bölgesi Arctic (→ Eskimo–Aleut dilleri) Subarktik Kızılderilileri kültür bölgesi Subarctic (→ Na-Dene dilleri, Algonkin–Yurok dilleri) Kuzeydoğu Kızılderilileri kültür bölgesi Northeast (→ Algonkin–Yurok dilleri, İrokua dilleri) Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür bölgesi Northwest Coast (→ Haydaca, Çimşiyan dilleri, Vakaş dilleri) Plato Kızılderilileri kültür bölgesi Plateau (→ Saliş dilleri) Büyük Havza Kızılderilileri kültür bölgesi Great Basin Ova Kızılderilileri kültür bölgesi Plains (→ Siyu dilleri) Kaliforniya Kızılderilileri kültür bölgesi California Güneydoğu Kızılderilileri kültür bölgesi Southeast Güneybatı Kızılderilileri kültür bölgesi Southwest Ülkeler Kanada Kızılderilileri ABD Kızılderilileri : Alaska Kızılderilileri, Teksas Kızılderilileri Meksika Kızılderilileri (kısmen, yalnızca kuzeydekiler) Orta Amerika Kızılderilileri Guatemala Kızılderilileri Belize Kızılderilileri El Salvador Kızılderilileri Honduras Kızılderilileri Nikaragua Kızılderilileri Kosta Rika Kızılderilileri Panama Kızılderilileri Güney Amerika Kızılderilileri Kolombiya Kızılderilileri Ekvador Kızılderilileri Venezuela Kızılderilileri Guyana Kızılderilileri Surinam Kızılderilileri Fransız Guyanası Kızılderilileri Brezilya Kızılderilileri Peru Kızılderilileri Şili Kızılderilileri Bolivya Kızılderilileri Arjantin Kızılderilileri Paraguay Kızılderilileri Uruguay Kızılderilileri Kızılderili kadını (squaw) & Kızılderili çocuğu (papoose) ABD Kızılderili savaşları & Meksika Kızılderili savaşları Kızılderili İşleri Bürosu Kanada Kızılderili rezervleri listesi Kızılderili Kütüğü Kızılderili ajanı → Kanada Kızılderili ajanı ve ABD Kızılderili ajanı Kafa derisi yüzme Kızılderili savaş baltası Kızılderili soykırımları Kızılderili Soykırım Müzesi Na-Dene dilleri, Kuzey Amerika'da Na-Dene Kızılderilileri tarafından, ABD (Alaska, Vaşington, Oregon, Kaliforniya, Utah, Kolorado, Arizona, New Mexico, Oklahoma, Teksas) , Kanada (Yukon, Kuzeybatı Toprakları, Nunavut, Britanya Kolombiyası, Alberta, Saskatchewan, Manitoba) ve ufak bir kısmı da Meksika’da konuşulan diller ailesidir. Asya kökenli olduğu 2008 yılında Edward Vajda başta olmak üzere uzmanlarınca teyid edilen tek Kızılderili dilleri budur. Daha önce bu grupta yer alan Haydaca, şimdi grup dışında izole bir dil olarak sınıflandırılmaktadır. Kalan diller (Tlingitçe, Eyakça, Atabask dilleri) Sibirya'daki Yenisey dilleri ile birlikte Denesey (Dene-Yenisey) adı altında yeni bir grup oluşturur. Türkiye'de en çok tanınan ve Kızılderili dendiğinde ilk akla gelen Apaçilerin dili bu gruptandır. Na-Dene adının kaynağı halk anlamına gelen Tlingitçe na ile Atabask dillerindeki dene sözleridir. Na-Dene dilleri [İngilizce Na-Dene languages, Athabaskan-Eyak-Tlingit; Rusça Языки на-дене, атабаскско-эякско-тлинкитские языки] Tlingitçe [kendilerince Lingít Yoo X̲'atángi; İngilizce Tlingit; Rusça тлингитский, тлинкитский, колошский]. ABD (Alaska: Yakutat'tan Dixon Entrance'a kadar) ve Kanada'da (Britanya Kolombiyası, Yukon) konuşulur. Bu dildeki Rusça alıntılar, Alaska'nın Rus döneminden kalmadır. Kuzey Tlingitçesi [İngilizce Northern Tlingit] Büyük Kuzey Tlingitçesi [İngilizce Greater Northern Tlingit, Northern Tlingit (sensu stricto)] Uzak Kuzey Tlingitçesi [İngilizce Far Northern Tlingit, Gulf Coast Tlingit]. Haines, Yakutat ve Hoona yörelerinde konuşulur. İçbölge Tlingitçesi [İngilizce Interior Tlingit, Inland Tlingit]. Kanada'da (Britanya Kolombiyası ile Yukon) konuşulur. Dakh-Ka Tlingit Nation adı altında konfederatif kabile birliği oluştururlar. Atlin Tlingitleri [kendilerince Áa Tlein Kwáan, Tʼaaḵu Ḵwáan]. Britanya Kolombiyası bölgesindeki Atlin gölü civarında yaşarlar. Günümüzde Taku River Tlingit First Nation adı altında idari birlik oluştururlar. Teslin Tlingitleri [kendilerince Deisleen Kwáan]. Yukon bölgesindeki Teslin gölü civarında yaşarlar. Günümüzde Teslin Tlingit Council adı altında idari birlik oluştururlar. Carcross Tlingitleri. Yukon bölgesindeki Carcross yöresinde Tagiş Atabaskları ile birlikte Carcross/Tagish First Nation adı altında idari birlik oluştururlar. Güney Tlingitçesi [İngilizce Southern Tlingit] Asıl Güney Tlingitçesi [İngilizce Transitional Southern Tlingit]. Kake (Khéixh' ), Wrangell (Khaachxhana.áak'w) ve Petersburg (Gántiyaakw Séedi) yörelerinde konuşulur. Sanya-Henya Tlingitçesi [İngilizce Sanya-Henya Tlingit, Sanya-Henya Southern Tlingit]. Ketchikan'dan Klawock'a kadar olan bölgede konuşulur. Tongass Tlingitçesi [İngilizce Tongass Tlingit]. Cape Fox yöresinde konuşulur. Yok olmak üzeredir. Bir iki konuşanı kalmıştır. Eyak-Atabask dilleri [İngilizce Athabaskan-Eyak languages; Rusça атабаскско-эякские языки] Eyakça [kendilerince I·ya·q; İngilizce Eyak; Rusça эякский]. Alaska'nın Pasifik kıyılarında Eskimo dillerinden Batı Supikçesi (Chugach Alutiiq) ile Tlingit dil sahası arasında kalan bölgede konuşulmuş ve son konuşanı Marie Smith Jones'un 21 Ocak 2008'de ölmesiyle de yok olmuştur. Atabask dilleri [İngilizce Athabaskan, Athabascan, Athapaskan, Athapascan languages; Rusça атапаскские или атабаскские языки]. Dene dilleri olarak da bilinir. Kuzey Atabask dilleri [İngilizce Northern Athabaskan; Rusça северные атабаскские языки] Güney Alaska Atabask dilleri [İngilizce Southern Alaskan subgroup, Tanaina-Ahtna] Ahtnaca [kendilerince Atnahwt’aene; İngilizce Ahtna, Ahtena, Atna, Copper River]. Alaska'da konuşulur. Bu dildeki Rusça alıntılar, Alaska'nın Rus döneminden kalmadır. Aşağı Ahtnaca [kendilerince Atnahwt’aene; İngilizce Lower Ahtna]. Chitina ve kısmen Copper Center yöresinde Chitina/Taral band ile Tonsina/Klutina band kabilelerince konuşulur. Merkezî Ahtnaca [kendilerince Atnahwt’aene; İngilizce Central Ahtna, Middle Ahtna]. Copper Center, Tazlina, Glennallen, Gulkona ve Gakona yörelerinde Gulkona/Gakona band kabilesince konuşulur. Batı Ahtnacası [kendilerince Tsaay Hwt’aene; İngilizce Western Ahtna]. Cantwell yöresinde Tyone/Mendeltna band ile Cantwell/Denali band kabilelerince konuşulur. Yukarı Ahtnaca [kendilerince Tatl’ahwt’aene; İngilizce Upper Ahtna]. Mentasta yöresinde Sanford River/Chistochina band, Slana/Batzulnetas band ile Mentasta band kabilelerince konuşulur. Denağinaca [kendilerince Dena’ina Qenaga; İngilizce Dena’ina, Tanaina]. Alaska'da konuşulur. Bu dildeki Rusça alıntılar, Alaska'nın Rus döneminden kalmadır. Ruslaşmanın en yoğun olduğu Kızılderililerdir. Yukarı Denağinaca [İngilizce Upper Inlet dialect]. Eklutna, Knik, Susitna ve Tyonek yörelerinde konuşulur. Aşağı Denağinaca [kendilerince Kahtnuht’ana Qenaga; İngilizce Outer Inlet dialect, Kenaitze]. Kenai, Kustatan ve Seldovia yörelerinde konuşulur. İliamna Denağinacası [İngilizce Iliamna dialect]. Pedro Bay, Old Iliamna ve Lake Iliamna yörelerinde konuşulur. İçbölge Denağinacası [İngilizce Inland dialect]. Nondalton ve Lime Village yörelerinde konuşulur. Orta Alaska-Yukon Atabask dilleri [İngilizce Central Alaska–Yukon subgroup] Değinak-Koyukon dilleri [İngilizce Koyukon-Ingalik or Ingalik-Koyukon] Değinakça [kendilerince Deg Xinag (dil), Deg Hitʼan (halk); İngilizce Deg Xinag, Deg Hitʼan, Kaiyuhkhotana, Ingalik]. Alaska'da Yukon-Koyukuk Census Area bölgesinin Shageluk ile Anvik yörelerinde konuşulur. Eskiden Eskimo Yupik komşularının verdiği İngalik adıyla anılırlardı. Koyukon-Holikaçuk dilleri [İngilizce Koyukon-Holikachuk] Holikaçukça [kendilerince Doogh Hit'an (halk); İngilizce Holikachuk, Innoko]. Alaska'da Dishkaket yöresinde 180 kişilik nüfustan ancak 5 tanesi dili konuşabiliyor. Koyukonca [kendilerince Denaakkʼe (dil), Tenʼa (halk); İngilizce Koyukon, Unakhotana]. Alaska'da Koyukuk ile Yukon ırmakları yakınlarında konuşulur. Aşağı Koyukonca [İngilizce Lower Koyukon]. Kaltag ve Nulato yörelerinde konuşulur. Merkezî Koyukonca [İngilizce Central Koyukon]. Koyukuk, Huslia, Hughes, Allakaket, Galena ve Ruby yörelerinde konuşulur. Yukarı Koyukonca [İngilizce Upper Koyukon]. Rampart, Stevens Village ve Manley Hot Springs yörelerinde konuşulur. Tanana-Tuçon dilleri [İngilizce Tanana-Tutchone] Tanana-Kuskokvim dilleri [İngilizce Tanana-Upper Kuskokwim] Kuskokvimce [kendilerince Dinakʼi; İngilizce Upper Kuskokwim, Kolchan, Goltsan, Tundra Kolosh, McGrath Ingalik]. Tanana dilleri [İngilizce Tanana] Aşağı Tananaca [kendilerince Menhti Kenaga; İngilizce Lower Tanana, Tanana, Minto]. Alaska'da konuşulur. Minto-Nenana şivesi [İngilizce Minto Flats-Nenana River dialect] Chena şivesi [İngilizce Chena River dialect] Salcha şivesi [İngilizce Salcha River dialect] Tanakrosça [kendilerince Neeʼaanděg; İngilizce Tanacross]. Alaska'da konuşulur Mansfield-Kechumstuk şivesi [İngilizce Mansfield-Kechumstuk dialect]. Konuşanı 32 kişidir. Healy gölü şivesi [İngilizce Healy Lake dialect]. Konuşanı 3 kişidir. Yukarı Tananaca [kendilerince Neeʼaaneegn; İngilizce Upper Tanana, Nabesna]. Alaska'da ve Kanada'nın Yukon bölgesinde konuşulur. Kanada'da White River First Nations adıyla idari birlik oluştururlar. Tuçon dilleri [İngilizce Tutchone, Tuchone, Tutchonekutchin]. Kanada'da Yukon bölgesinde konuşulur. Kuzey Tuçoncası [İngilizce Northern Tutchone]. Mayo, Pelly Crossing ve Carmacks yörelerinde konuşulur. Selkirk First Nation, Little Salmon Carmacks First Nation ve Na-Cho Ny’a'k Dun First Nation adlarıyla idari birlik oluştururlar. Güney Tuçoncası [İngilizce Southern Tutchone]. Kwanlin Dun First Nation, Champagne Aishihik First Nation, Ta’an Kwach'an Council ve Kluane Tribal Council adlarıyla idari birlik oluştururlar. Han-Guçin dilleri [İngilizce Gwich’in-Hän] Guçince [İngilizce Gwich’in, Kutchin]. Alaska ve Kanada'da Kuzeybatı Toprakları ile Yukon bölgelerinde konuşulur. Neetsʼaii Gwich’in. Alaska'da Arctic Village yöresinde yaşarlar. Dendu Gwich’in. Alaska'da Birch Creek yöresinde yaşarlar. Draan’jik Gwich’in. Alaska'da Chalkyitinsk yöresinde yaşarlar. Danzhit Hanlaik Gwich’in. Alaska'da Circle yöresinde yaşarlar. Gwich’yaa Gwich’in. Alaska'da Fort Yukon yöresinde yaşarlar. Vuntut Gwich’in. Kanada'da Yukon bölgesinin Old Crow yöresinde yaşarlar. Teetl’it Gwich’in. Kanada'da Kuzeybatı Toprakları bölgesinin Fort McPherson yöresinde yaşarlar. Gwich’ya Gwich’in. Kanada'da Kuzeybatı Toprakları bölgesinin Arctic red River yöresinde yaşarlar. Edhiitat Gwich’in. Kanada'da Kuzeybatı Toprakları bölgesinin Aklavik yöresinde yaşarlar. Nihtat Gwich’in. Kanada'da Kuzeybatı Toprakları bölgesinin İnuvik yöresinde yaşarlar. Hanca [İngilizce Hän] Alaska Hancası [kendilerince Hän Hwëch’in; İngilizce Eagle dialect]. Alaska'da Eagle yöresinde konuşulur. Kanada Hancası [kendilerince Tr’ondëk Hwëch’in; İngilizce Dawson dialect, Mooseheide dialect]. Kanada'da Dawson yöresinde konuşulur. Kuzeybatı Kanada Atabask dilleri [İngilizce Northwestern Canada subgroup] Tahltan-Kaska dilleri [İngilizce Tahltan-Kaska, Tahltan-Tagish-Kaska, Central Cordillera] Tagişçe [kendilerince Tāgish; İngilizce Tagish]. Konuşanı 2 kişidir. Tagişler, Yukon bölgesindeki Carcross yöresinde Tlingitler ile birlikte Carcross/Tagish First Nation adı altında idari birlik oluştururlar. Tahltanca [İngilizce Tahltan, Nahanni]. Kanada'da Britanya Kolombiyası bölgesinde Telegraph Creek, Dease Lake ve İskut yörelerinde 35 kişi tarafından konuşulur. Kaskaca [kendilerince Dene K’éh, Dene Zágé; İngilizce Kaska, Nahanni, Eastern Nahane]. Kanada'da Yukon bölgesinde Liard First Nation ve Ross River-Dena Council adları altında idari birlik oluştururlar. Liard şivesi [İngilizce Liard dialect] Pelly Banks şivesi [İngilizce Pelly Banks dialect] Ross River şivesi [İngilizce Ross River dialect] Daneza-Sekani dilleri [İngilizce Beaver-Sekani, Southeastern Cordillera] Danezaca [kendilerince Dane-ẕaa Ẕáágé ᑕᓀᖚ; İngilizce Dunneza, Beaver]. Kanada'da Britanya kolombiyası bölgesinde konuşulur. Sekanice [kendilerince Tsekʼehne; İngilizce Sekani]. Kanada'da Britanya kolombiyası bölgesinde konuşulur. Carrier Sekani Tribal Council adı altında idari birlik oluştururlar. Sustut’enne Saschojan Tsay Keh Dene McLeod Lake Dene Kwada Hi (Fort Ware) Slavey dilleri [İngilizce Slavey, Slave, Slavi, Slavey-Hare or Hare-Slavey, Mackenzian]. İngilizce adları köle (slave) kelimesinden çıkmışdır ve bu anlamı "bertaraf " etmek için y harfi eklenmiştir. Denetaca ya da Güney Slaveycesi [kendilerince Dene Dháh (dil), ᑌᓀ ᒐ Dene Tha’ (halk); İngilizce South Slavey, Etchaottine]. Kanada'da Kuzeybatı Toprakları, Alberta ve Britanya Kolombiyası bölgelerinde konuşulur. Bistcho şivesi [kendilerince Kegúnht’u; İngilizce Bistcho Lake dialect] Assumption/Habay şivesi [kendilerince Xewónht’e; İngilizce Assumption/Habay dialect] Fort Vermilion/Eleshe şivesi [kendilerince Xewónst’e; İngilizce Fort Vermilion/Eleshe dialect] Satuca ya da Kuzey Slaveycesi [kendilerince Sahtúot'ı̨nę Yatı̨́ ᓴᑋᕲᖌᑎᑊᐠᓀᐠ ᔭᕱ; İngilizce North Slavey]. Kanada'da Kuzeybatı Toprakları bölgesinde konuşulur. Kaşogotinece [kendilerince K’áshogot’ine ᑲᑊᗱᑯᑎᑊᓀ ; İngilizce Hare, Kawchodinne]. Ft. Goud Hope ve Colville Lake yörelerinde konuşulur. Satugotinece [kendilerince Sahtúgot’ine ᓴᑋᕲᒼᑯᑎᑊᓀ ; İngilizce Bear Lake or Bearlake, Satudene]. Ft. Franklin yöresinde konuşulur. Şigotinece [kendilerince Shihgot’ine ᗰᑋᑯᑎᑊᓀ ; İngilizce Mountain]. Ft. Norman ve Norman Wells (Tłegǫ́hłı̨) yörelerinde konuşulur. Tlınçonca [kendilerince Tłı̨chǫ Yatiì; İngilizce Dogrib].Kanada'da Kuzeybatı toprakları bölgesinde konuşulur. Asıl Tlınçonca [İngilizce Dogrib proper]. Rae (Behchoko), Detah, Rae Lakes (Gameti), Lac la Martre (Whati) ve Snare Lake (Wekweeti) yörelerinde konuşulur. Sarıbıçak Tlınçoncası [İngilizce Yellowknife dialect]. Yellowknife (Ndilo, Dettah) yöresinde konuşulur. Denesulinece [kendilerince Dëne Sųłiné; İngilizce Dene, Denesuline, Chipewyan]. Kanada'da Kuzeybatı Toprakları, Nunavut, Alberta ve Saskatchewan bölgelerinde konuşulur. † Tsetsautça [kendilerince Wetaŀ; İngilizce Tsetsaut, Wetalh]. Alaska ve Britanya Kolombiyası bölgelerinde konuşulurdu. Tsutinaca [kendilerince Tsuut’ina; İngilizce Sarcee, Sarsi]. Kanada'da Alberta bölgesinde konuşulur. Merkezi Britanya Kolombiyası Atabask dilleri [İngilizce Central British Columbia, Carrier-Chilkotin) Dakel dilleri ya da lehçeleri [İngilizce Babine-Witsuwit’en-Carrier, Dakelh (sensu lato)]. Kanada'da Britanya Kolombiyası bölgesinde konuşulur. Sekani Atabaskları ile birlikte Carrier Sekani Tribal Council idari birliğini oluştururlar. Nadoten-Vetsuvetence [İngilizce Babine-Witsuwit’en, Northern Carrier] Nadotence [kendilerince Nadot’en; İngilizce Babine] Babine gölü şivesi [İngilizce Lake Babine] Takla gölü şivesi [İngilizce Takla Lake]. Takla Lake First Nation kabilesi olarak Carrier Sekani Tribal Council idari birliğine bağlıdırlar. Vetsuvetence [kendilerice Wets’uwet’en; İngilizce Witsuwit’en, Wetsuwet’en). Wets’uwet’en First Nation adı altında Carrier Sekani Tribal Council idari birliğine bağlıdırlar. Moricetown Hagwilget Wetsuwet’en Skin-Tayi Nee-Tahl-Buhn Dakelce ya da Asıl Dakel dilleri [kendilerince Dakelh, Yinka Déné, Yinka Whut’en; İngilizce Dakelh dialects or languages] Dakelce [kendilerince Dakelhghuni; İngilizce Dakelh, Carrier, Central Carrier, Nak’albun/Dzinghubun dialect, Stuart/Trembleur dialect, Stuart-Trembleur Lake dialect]. Tl’azt’en Band, Nak’aẕdli Band ve Yekooche Band kabilelerince konuşulur. Güney Dakelcesi [kendilerince Dakelhghunek; İngilizce Southern Carrier] Neçako Dakelcesi [İngilizce Nechakoh dialect, Fraser/Nechako dialect] Lheidli şivesi [İngilizce Lheidli dialect]. Lheidli T’enneh kabilesince konuşulur. S̠aik’uẕ şivesi [İngilizce Saikuz or Stoney Creek dialect]. S̠aik’uẕ First Nation (ya da eski adıyla Stoney Creek Band) kabilesince konuşulur. Nadleh şivesi [İngilizce Nadleh dialect]. Nadleh Whut’en Band kabilesince konuşulur. Stelakoh şivesi [İngilizce Stelakoh dialect]. Stelakoh Band kabilesince konuşulur. Tesetl’adak şivesi [İngilizce Tesetl’adak or Cheslatta dialect]. Cheslatta Band kabilesince konuşulur. Blackwater Dakelcesi [İngilizce Blackwater dialect] Lhtakoh şivesi [İngilizce Lhtakoh dialect]. Red Bluff Band kabilesince konuşulur. Ndazko şivesi [İngilizce Ndazko or Nazko dialect]. Nazkoh Band kabilesince konuşulur. Lhoosk’us şivesi [İngilizce Lhoosk’us or Kluskus dialect]. Kluskus Band kabilesince konuşulur. Lhk’acho şivesi [İngilizce Lhk’acho or Ulkatcho dialect]. Ulkatcho Band kabilesince konuşulur. Çilkotince [kendilerince Tsilhqoxt’in; İngilizce Tsilhqot’in, Chilkotin]. Kanada'da Britanya Kolombiyası bölgesinde konuşulur. Nikolaca [kendilerince Stuwix, Similkameen, Stuichamukh; İngilizce Nicola]. Kanada'da Britanya Kolombiyası bölgesinde konuşulurdu. Şimdi ölü bir dildir. Pasifik Atabask dilleri [İngilizce Pacific Coast Athabaskan; Rusça тихоокеанские прибрежные атабаскские языки] Kwalhioqua-Tlatskanie [İngilizce Kwalhioqua-Clatskanie]. Kimileri Kuzey Atabask dillerinde sınıflandırır. Kwalhioqua [İngilizce Kwalhioqua]. ABD'da Vaşington eyaletinde konuşulmuş. Willapa Suwal Tlatskanie [İngilizce Clatskanie, Tlatskanie]. ABD'da Oregon eyaletinde konuşulmuş. Oregon Atabask dilleri [İngilizce Oregon Athabaskan] Umpqua Upper Umpqua Cow Creek Coquille-Tolowa (Tolowa-Galice) Tolowa-Chetco Tolowa (Smith River) Chetco Tututni-Coquille Tututni (Rogue River) Coquille (Upper Coquille, Mishikhwutmetunee) Galice-Applegate or Applegate-Galice Dakubetede (Applegate) Taltushtuntede (Galice) Kwatami Kaliforniya Atabask dilleri [İngilizce California Athabaskan] Hupa-Chilula Chilula-Whilkut Chilula Whilkut Hupa-Tsnungxwe Hupaca [kendilerince Na:tinixwe, Dining’xine:wh; İngilizce Hupa, Hoopa]. ABD'nin Kaliforniya eyaletinde konuşulur. Tsnungxwe Mattole-Wailaki Mattole (Mattole-Bear River) Mattole Bear River (Nekanni) Eel River dilleri Kato (Cahto) Lassik Nongatl Sinkyone Northern Sinkyone (Lholankok Sinkyone) Southern Sinkyone (Shelter Cove Sinkyone) Wailaki Eel Wailaki North Fork Wailaki Pitch Wailaki Güney Atabask dilleri [İngilizce Southern Athabaskan, Apachean; Rusça южные атабаскские языки]. Apaçi dilleri olarak da bilinir. Ova Apaçi dilleri [İngilizce Plains Apachean] Ova Apaçicesi [kendilerince Náʼįįsha; İngilizce Plains Apache, Kiowa Apache, Oklahoma Apache]. Konuşanı bir iki kişi olup Oklahoma'da Na-Dene olmayan Kiowa'lar arasında yaşarlar. Navaho-Apaçi dilleri [İngilizce Navajo-Apache, Southwestern Apachean] Doğu Apaçi dilleri [İngilizce Eastern Apachean] Hikarilaca [kendilerince Abáachi mizaa ; İngilizce Jicarilla, Jicarilla Apache]. New Mexico'nun kuzeyi ile Kolorado'nun güneyinde konuşulur. Llanero Hoyero Lipanca [İngilizce Lipan, Lipan Apache]. New Mexico'nun doğusu ile Teksas'ın batısında konuşulur. Batı Apaçi dilleri [İngilizce Western Apachean] Meskalero-Çirikavaca [İngilizce Mescalero-Chiricahua] Çirikavaca [İngilizce Chiricahua, Chiricahua Apache]. Arizona'nın güneyi ile New Mexico'nun güneybatısında konuşulur. Ünlü Apaçi kahramanı Geronimo'nun anadilidir. Chiricahua Mimbreño Mogollon Meskaleroca [İngilizce Mescalero, Mescalero Apache]. New Mexico'nun orta bölgelerinde konuşulur. Batı Apaçicesi [kendilerince Ndee biyatiʼ / Nnee biyatiʼ ; İngilizce Western Apache, Coyotero]. Arizona'nın orta bölgelerinde konuşulur. Günümüzde Apaçi adı daha çok bu dili konuşanlar için kullanılmaktadır. Cibecue Kuzey Tontocası [İngilizce Northern Tonto] Güney Tontocası [İngilizce Southern Tonto] San Carlos Tsézhiné (Arivaipa) Pinal Apache Peaks San Carlos proper White Mountain Navahoca [kendilerince Diné bizaad; İngilizce Navajo, Navaho]. Arizona, New Mexico, Utah ve Kolorado eyaletlerinde konuşulur. Konuşanı en kalabalık Na-Dene dilidir. Kızılderili dilleri ya da Amerind dilleri, Sibirya kökenli Na-Dene dilleri dışındaki bütün Kızılderili halklarının konuştuğu dilleri toplayan ve Joseph Greenberg tarafından 1960 yılında ortaya atılan tartışmalı makro-dil ailesi. Greenberg, Yeni Dünya yerli dillerini üç ana aile olarak düzenler: Eskimo-Aleut dilleri, Na-Dene dilleri ve Amerind dilleri. 1987 yılında yayımladığı Language in the Americas adlı kitap, çok sayıda metodolojik kusura sahiptir ve önerdiği benzerlikler tarihî dilbilimcilerin çoğu tarafından reddedilir[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12]. An Amerind Etymological Dictionary (Joseph Greenberg and Merritt Ruhlen, Stanford University, 2007) adını taşıyan çalışmaya göre sınıflandırma şöyledir: North–Central Amerind Northern Amerind Almosan–Keresiouan Algonkin–Vakaş dilleri Algonkin–Yurok dilleri Kutenayca Mos dilleri Çimakum dilleri Saliş dilleri Vakaş dilleri Keres-Siyu dilleri (Keresiouan) Kado dilleri İrokua dilleri Keres dilleri Siouan–Yuchi Siyu dilleri Yuçice Penutian–Hokan Penuti dilleri Çimşiyan dilleri Çinuk dilleri Oregon Penuti dilleri Plato Penuti dilleri California Maiduan Uti dilleri Vintu dilleri Yokuts dilleri Zunice Gulf Atakapaca Çitimaçaca Maskoke dilleri Natchez dili Tunikaca Yuki–Vapo dilleri Yukice Vapoca Meksika Penuti dilleri Huavece Maya dilleri Mişe–Zoke dilleri Totonak dilleri Hoka dilleri Kuzey Hoka dilleri Karok–Shasta Karukça Çimarikoca Shasta–Achomawi Şasta dilleri Achomawi Yanaca Pomo dilleri Vaşoca Salinan–Chumash Salinanca Çumaş dilleri Esselence Seri–Yuman Serice Yuma dilleri Waicuri–Quinigua Waicuri Maratino Quinigua Coahuiltecan Tequistlatec Subtiaba Jicaque Yurumangui Central Amerind Tano dilleri Uto-Aztek dilleri Oto-Mange dilleri Southern Amerind Andean–Chibchan–Paezan Chibchan–Paezan Macro-Chibchan Cuitlatec Lenca Chibchan Paya Tarascan Yanomam Yunca–Puruhan Macro-Paezan Allentiac Atacama Betoi Chimu–Mochita Itonama Jirajara Mura Paezan Timucua Warrao Andean Aymaraca Itucale–Sabela Itucale Mayna Sabela Cahuapana–Zaparo Cahuapana Zaparo Northern Andean Catacao Cholona Culli Leco Sechura Keçuva dilleri Southern Andean Qawasqar Mapudungu Gennaken Chon Yamana Equatorial–Tucanoan Equatorial Macro-Arawakan Cayuvava Coche Jivaro–Kandoshi Cofán Esmeralda Jivaro Kandoshi Yaruro Kariri–Tupi Piaroa Taruma Timote Trumai Tusha Yuracaré Zamuco Macro-Tucanoan Auixiri Canichana Capixana Catuquina Gamella Huari Iranshe Kaliana–Maku Koaia Movima Muniche Nambikwara Natu Pankaruru Puinave Shukuru Ticuna–Yuri Tucanoan Uman Ge–Pano–Carib Macro-Carib Andoke Bora–Uitoto Carib Kukura [spurious] Yagua Macro-Panoan Charruan Lengua Lule–Vilela Mataco–Guaicuru Moseten Pano–Tacanan Macro-Gê Bororo dilleri Botocudo Caraja Chiquito Erikbatsa Fulnio Ge–Kaingang Guató Kamakan Mashakali Opaie Oti Puri Yabuti Denesey ya da Dene-Yenisey dilleri, yeni oluşturulan bir dil ailesidir. Yupik Eskimolarını saymazsak, Asya ile Amerika arasındaki ilk gerçek dil bağlantısı 2008 yılında Denesey dillerinin oluşturulmasıyla uzmanlarınca teyid edildi. Grubun Sibirya kolu Yenisey dilleri, Amerika kolu ise Kızılderili Na-Dene dilleridir. Yenisey dilleri Kuzey Yenisey dilleri Ketçe † Yuğca Güney Yenisey dilleri † Kotça † Asanca † Arince † Pumpokolca Na-Dene dilleri Tlingitçe Eyak-Atabask dilleri † Eyakça Atabask dilleri Ahtnaca Denağinaca Değinakça Holikaçukça Koyukonca Kuskokvimce Aşağı Tananaca Tanakrosça Yukarı Tananaca Kuzey Tuçoncası Güney Tuçoncası Guçince Hanca Tagişçe Tahltanca Kaskaca Danezaca Sekanice Denetaca Satuca Tlınçonca Denesulinece Tsetsautça Tsutinaca Nadoten-Vetsuvetence Dakelce Çilkotince Nikolaca Oregon ve Kaliforniya Atabask dilleri Hupaca Ova Apaçicesi Hikarilaca Lipanca Meskalero-Çirikavaca Batı Apaçicesi Navahoca Karşılaştırma Sibirya'dan Ketçe ile Amerika'dan Navahoca kelime karşılaştırması: KelimeKetçeNavahocaVajda 2010a citationgüniˀjį́gecesītłʼééʼayqīpooljééʼyıldızqòʁsǫ́taştəˀstsécf. Vajda 2010a:83göldeˀtoohboyunkə̄qtkʼosağızqō(a)zééʼkulakogde(a)jaaʼellaŋat(á)laʼayakkiˀs(a)keeʼcf. Vajda 2010a:88büyükqaˀtsohyaşlısīnsánícf. Vajda 2010a:84iyiaqtayáʼátʼééhağırsəəndaazyılantìɣtłʼiishcf. Vajda 2010a:93yaprakəə(a)tʼąąʼotdaantłʼohetīs(a)tsįʼkansūldiłyağkiˀt(a)kʼahyumurtaeˀj(a)yęęzhiiboynuzqoˀ(a)deeʼkuyrukhiˀs(a)tseeʼkırmızısulejłichííʼyeşilqəlajdootłʼizhbeyaztaɣamłigaiiüçdoˀŋtááʼdörtsīkdį́į́ʼ N ► Na-Dene dilleri Y ► Yenisey dilleri Dene-Yenisey dilleri A Ahtnaca Aşağı Tananaca B Batı Apaçicesi D Dakelce Danezaca Denağinaca Denesulinece Denetaca Değinakça E Eel Nehri Atabaskçası Eyakça G Guçince Güney Tuçoncası H Hanca Hikarilaca Holikaçukça Hupaca K Kaskaca Koyukonca Kuzey Tuçoncası Kwalhioqua–Tlatskanai dili L Lipanca M Meskalero-Çirikavaca N Na-Dene dilleri Nadoten-Vetsuvetence Navahoca Nikolaca O Ova Apaçicesi S Sahtuca Sekanice Slavey dilleri T Tagişçe Tahltanca Tanakrosça Tanana dilleri Tlingitçe Tlınçonca Tsetsautça Tsutinaca Tuçon dilleri Y Yenisey dilleri Yukarı Kuskokvimce Yukarı Tananaca Ç Çilkotince KIZILDERİLİ DİLLERİ - ► Kızılderili dili taslakları A ► Algonkin–Yurok dilleri ► Atabask dilleri ► Aymara dilleri D ► Denesey dilleri H ► Hoka dilleri K ► Keçumara dilleri ► Keçuva dilleri M ► Makro-Çipça dilleri ► Maskoke dilleri ► Maya dilleri N ► Na-Dene dilleri O ► Oto-Mange dilleri P ► Penuti dilleri S ► Saliş dilleri ► Siyu dilleri T ► Tano dilleri ► Tupi-Guarani dilleri V ► Vakaş dilleri ► Vintu dilleri Y ► Yuki-Vapo dilleri ► Yuma–Koçimi dilleri Ç ► Çimu dilleri ► Çon dilleri İ ► İrokua dilleri A Ahtnaca Alabamaca Algonkince Algonkin–Vakaş dilleri Amerind dilleri Anişinabe dilleri Anişininice Apsalokece Arapahoca Arikaraca Atikamekçe Atsinaca Aztek-Tano dilleri Aşağı Tananaca B Bataklık Kricesi Batı Apaçicesi D Dakelce Dakotaca Danezaca Denağinaca Denesulinece Denetaca Değinakça E Eel Nehri Atabaskçası Eyakça G Guaraní dili Guçince Güney Tuçoncası H Halkomelemce Hanca Haydaca Hidatsaca Hikarilaca Holikaçukça Hoçankça Hupaca I Instituto Nacional de Lenguas Indígenas K Kadoca Karaayakça Karankavaca Kaskaca Komoksça Koyukonca Krice Krikçe Kuzey Tuçoncası Kwalhioqua–Tlatskanai dili L Lakotaca Lipanca M Mandanca Mapudungun Meskalero-Çirikavaca Meskvakice Mikasukice Mos dilleri N Na-Dene dilleri Nadoten-Vetsuvetence Nakodaca Nakotaca Naskapice Navahoca Nikolaca Nlakapamukça Nuhalkça O Orman Kricesi Ova Apaçicesi Ova Kricesi P Pavnice Penuti dilleri Potavatomice S Sahtuca Sekanice Siyuca Slavey dilleri T Tagişçe Tahltanca Tanakrosça Tanana dilleri Tlingitçe Tlınçonca Tongvaca Tsetsautça Tsutinaca Tuçon dilleri V Vakaş dilleri Vapoca Y Yanaca Yukarı Kuskokvimce Yukarı Tananaca Yukice Z Zunice { Şablon:Dil2 Ç Çerokice Çilkotince Çimu dilleri Çinuk dilleri İ İnnuca İrokua dilleri Ş Şavnice Şayence